„Przestrzeganie rządów prawa nie jest opcjonalne”. Komisarz UE ds. sprawiedliwości, praworządności i demokracji Michael McGrath, w wywiadzie udzielonym DW, podkreślił znaczenie przestrzegania rządów prawa jako fundamentu Unii Europejskiej. Z okazji zbliżającego się raportu Komisji Europejskiej na temat praworządności, McGrath wskazał na znaczące postępy w wielu państwach członkowskich, ale również na wyzwania, które wciąż wymagają uwagi. Zgodnie z raportem Komisji z 2025 roku, większość zaleceń dotyczących praworządności, które zostały przedstawione w ubiegłym roku, zostały wdrożone w części lub w całości przez państwa członkowskie.Przestrzeganie zasad praworządnościKomisarz McGrath zaznaczył, że proces przestrzegania zasad praworządności jest niekończący się i wymaga ciągłych starań. „Mamy 27 państw o różnych tradycjach i kulturach. Komisja jest gotowa wspierać każde z nich w dążeniu do pełnego przestrzegania rządów prawa” – powiedział komisarz.Podkreślił, że przestrzeganie rządów prawa nie jest opcjonalne, ale stanowi „wiążące zobowiązanie” każdego państwa członkowskiego. Komisja Europejska nie tylko monitoruje niezależność systemów sądowniczych, ale również swobodę mediów, walczy z korupcją oraz wspiera demokratyczne mechanizmy kontrolne.„Raport ma zapobiegać szkodom, ale mamy również surowsze narzędzia, które niestety musimy stosować w razie potrzeby” – zaznaczył McGrath. Warunkowość unijnych funduszy a praworządnośćKwestia powiązania dostępu do funduszy unijnych z przestrzeganiem zasad praworządności będzie kluczowym elementem nowych wieloletnich ram finansowych UE (WRF). Zgodnie z propozycją Komisji, państwa członkowskie będą musiały przestrzegać praworządności i Karty Praw Podstawowych, aby móc korzystać z funduszy UE. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie przejrzystości i elastyczności, umożliwiając szybszą reakcję Komisji w przypadku naruszenia tych zasad.„Nasza propozycja dotyczy tzw. inteligentnej warunkowości. Oznacza to, że w przypadku naruszeń będziemy mogli wstrzymać płatności lub relokować fundusze, jednocześnie starając się chronić beneficjentów końcowych” – wyjaśnił McGrath.Czytaj również: Unia chwali Polskę. „To była dobra decyzja”Polska a praworządnośćKomisarz UE odniósł się również do sytuacji praworządności w Polsce. Chociaż procedura z art. 7 Traktatu o UE wobec Polski została zamknięta, McGrath podkreślił, że Komisja oczekuje dalszego zaangażowania rządu w reformy wymiaru sprawiedliwości.„Musimy widzieć postępy w kwestii Krajowej Rady Sądownictwa oraz zapewnienia pełnej funkcjonalności systemu sądownictwa, zwłaszcza na poziomie Sądu Najwyższego” – powiedział komisarz. Dodał, że Komisja będzie kontynuować współpracę z polskimi władzami, wspierając ich w dążeniu do dalszych reform.Zasada pierwszeństwa prawa Unii EuropejskiejMcGrath odniósł się również do kwestii pierwszeństwa prawa UE nad krajowym prawem, szczególnie w kontekście ostatnich wydarzeń w Polsce, gdzie prezydent Karol Nawrocki zablokował projekt wsparcia socjalnego dla ukraińskich uchodźców.„Prawo Unii Europejskiej ma pierwszeństwo przed prawem krajowym. Zostało to wielokrotnie potwierdzone przez Trybunał Sprawiedliwości UE” – podkreślił McGrath.Dodał, że w przypadku sporów dotyczących interpretacji prawa krajowego i unijnego, TSUE jest najwyższą instancją, której orzeczenia muszą być respektowane przez państwa członkowskie.Wzmocnienie ochrony mediów i sygnalistówW kwestii ochrony wolności mediów i niezależności dziennikarzy McGrath zaznaczył, że Komisja Europejska pracuje nad nowymi regulacjami w tej dziedzinie. Zbliża się wejście w życie dyrektywy anty-SLAPP, mającej na celu ochronę dziennikarzy przed nadużywaniem pozwów sądowych.W przyszłej wieloletniej perspektywie finansowej UE, Komisja zaproponowała także zwiększenie wsparcia dla mediów, które obecnie borykają się z presją polityczną i finansową.Praworządność jest kwestią fundamentalnąOdpowiadając na pytanie o różnice między państwami członkowskimi, McGrath stanowczo stwierdził, że praworządność jest kwestią fundamentalną, która dotyczy wszystkich państw Unii, niezależnie od ich lokalizacji czy historii.„Praworządność jest równie istotna w Irlandii, jak i w Polsce, na Węgrzech czy w Słowacji. Każdy kraj musi dążyć do jej pełnego przestrzegania” – podkreślił komisarz.Wyzwania Unii EuropejskiejNa zakończenie McGrath zauważył, że praworządność to nie tylko kwestia wewnętrzna, ale i zewnętrzna dla Unii Europejskiej. „Jeśli rządy prawa nie będą przestrzegane, spadnie zaufanie obywateli do naszej demokracji, a Unia jako całość będzie słabsza” – zaznaczył.Zgodnie z jego opinią, silne fundamenty praworządności są kluczem do przyszłości UE, która musi pozostać zjednoczona i silna w obliczu wyzwań wewnętrznych i zewnętrznych.Czytaj także: Mecenas o przywracaniu praworządności: Nie wierzę, że prezydent to podpisze