Nagroda dziennikarska im. Daphne Caruany Galizii 2025: dziesięć finalistek na krótkiej liście. Kiedy ogłoszenie zwycięzcy?

Zwycięzcę poznamy 21 października br. Od Strefy Gazy po europejskie gabinety lobbystów, od irackich mokradeł po tajne fabryki cyberniewolników – finaliści Nagrody im. Daphne Caruany Galizii 2025 pokazują, że śledztwo dziennikarskie to nie tylko zawód, ale misja. Spośród setek zgłoszeń jury wybrało dziesięć historii, które łączą odwagę, dociekliwość i gotowość, by spojrzeć w oczy władzy. Zwycięzcę konkursu poznamy 21 października 2025 roku. W czasach, gdy kłamstwo rozchodzi się szybciej niż fakty, a za prawdę płaci się życiem, europejskie dziennikarstwo wciąż walczy . Spośród 316 zgłoszeń z całej Unii Europejskiej jury wybrało dziesięć śledztw, które poruszają sumienie — od fabryk oszustw w Azji, przez zniszczone mokradła Iraku, po tajną flotę statków omijających sankcje. To właśnie oni staną 21 października w Strasburgu do walki o Nagrodę im. Daphne Caruany Galizii .

Finaliści spotkają się również na seminarium poświęconym wolności prasy i bezpieczeństwu dziennikarzy , które odbędzie się tego samego dnia.

Czytaj także: 60 lat legendarnego zespołu. Muzycy Czerwonych Gitar odznaczeni medalami

Dziesięć reportaży finałowych

1. Europejski koncern rakietowy MBDA sprzedaje części do bomb, które zabiły dzieci w Strefie Gazy (European missile group MBDA selling parts for bombs that have killed children in Gaza)

Śledztwo The Guardian i Follow the Money ujawnia, że europejska firma MBDA dostarcza komponenty (m.in. „skrzydła”) do bomb GBU-39, które zostały użyte w izraelskich nalotach na Strefę Gazy , gdzie zginęły dzieci i cywile. Dochody z produkcji przepływają przez brytyjski oddział firmy i trafiają do centrali grupy. Analiza wykazała co najmniej 24 przypadki użycia tych bomb, w których ofiarami były dzieci .

2. Projekt Lobbing na zawsze (Projekt Forever Lobbying)

To międzynarodowe śledztwo medialne prowadzone przez Le Monde i partnerów ujawnia, jak przemysł chemiczny produkujący tzw. „substancje wiecznej trwałości” (PFAS) prowadzi zorganizowaną kampanię lobbingową i dezinformacyjną , by osłabić projekt zakazu stosowania tych substancji w Unii Europejskiej . W raporcie podano szacunkowe koszty usuwania skażenia sięgające do 2 bilionów euro w ciągu 20 lat .

3. Więźniowie cyberprzestępczości (Les forçats du cybercrime)

Ten reportaż z Paris Match przedstawia pracę „cyberniewolników” w ukrytych fabrykach oszustw internetowych : ludzi zmuszanych do wykonywania masowych operacji oszustw online (np. wyłudzanie pieniędzy czy phishing ). Ukazuje mechanizmy rekrutacji, warunki pracy i presję psychiczną, którym podlegają ofiary tego przemysłu.

4. Szerokokątny kadr śmierci (Wide-angle frame of death) część 1 i 2

Seria reportaży Novosti analizuje konflikty zbrojne i siłę obrazu – jak media , zdjęcia i relacje wizualne kształtują postrzeganie ofiar, traumę i widoczność cierpienia . Części te ukazują, że sposób przedstawiania śmierci i zniszczeń ma realne skutki – zarówno społecznie, jak i politycznie.

5. Brudne płatności (Dirty Payments)

Wspólne śledztwo Mediapart , Europejskiej Współpracy Śledczej (EIC) i 20 redakcji z różnych krajów analizuje skomplikowane sieci przepływów pieniężnych – łapówki , fikcyjne faktury i pranie pieniędzy – powiązane z aferami korupcyjnymi w wielu państwach. Film ujawnia skalę systemowych wad strukturalnych branży płatniczej i niektóre osoby stojące za dobrze zamaskowanymi oszustwami, które dotknęły ludzi na całym świecie, oraz jak mechanizmy finansowe pozwalają elicie unikać odpowiedzialności.

Czytaj także: Trwa pierwszy etap Konkursu Chopinowskiego w Warszawie

6. Projekt Viktoriia (The Viktoriia Project)

Reportaż grupy Forbidden Stories (Zakazane Historie) i współpracujących mediów przedstawia historię ukraińskiej dziennikarki Viktorii Roszczynej , którą śledzono i prześladowano za jej dziennikarską działalność i ujawnianie prawdy w autorytarnym państwie. Pokazuje metody represji wobec dziennikarzy w autorytarnych reżimach — od inwigilacji , przez groźby, po przemoc fizyczną i psychologiczną. Przetrzymywana w odosobnieniu przez miesiące, miała zostać zwolniona jesienią 2024 roku w ramach wymiany więźniów między Rosją a Ukrainą. Zamiast tego, oficjalny list od Rosjan poinformował jej rodziców, że Viktoriia zmarła we wrześniu 2024 roku, kilka tygodni przed jej 28. urodzinami.

7. „ Zrób koktajl Mołotowa”: Jak Europejczycy są rekrutowani za pośrednictwem Telegramu do sabotażu, podpaleń i morderstw (‘Make a Molotov Cocktail’: How Europeans are recruited through Telegram to commit sabotage, arson and murder)

Międzynarodowe śledztwo ( Delfi , OCCRP i inni) pokazuje, jak poprzez aplikacje (zwłaszcza Telegram ) ekstremiści rekrutują obywateli Europy do radykalnych działań — sabotażu, podpaleń, przemocy — często pod pozorem walki politycznej lub ideologicznej. Reportaż dokumentuje przypadki werbunku, instruktaże, sieci kontaktów i wybrane osoby, które faktycznie podjęły działania.

8. Ekobójstwo w Iraku: Jak wielkie firmy naftowe zamieniają mokradła w pustynie (Ecocide in Iraq: How big oil companies are turning marshlands into deserts)

Śledztwo IrpiMedia oraz partnerów opisuje, jak eksploatacja infrastruktury petrochemicznej i działanie koncernów naftowych prowadzi do degradacji ekosystemów w irackich mokradłach , np. Mesopotamijskich Bagien, jednym z najstarszych ekosystemów świata. Firmy są oskarżane o niszczenie unikalnych środowisk naturalnych oraz przesiedlenia lokalnych społeczności .

9. Sekrety Floty Cienia (The Shadow Fleet Secrets)

Jak wynika z międzynarodowego śledztwa prowadzonego przez organizację Follow the Money , zachodni armatorzy zarobili ponad 6 miliardów dolarów, sprzedając stare tankowce tajnej flocie transportującej rosyjską ropę. Niemieckie, norweskie, brytyjskie, a przede wszystkim greckie firmy czerpały zyski z wyjątkowo wysokich cen za stare, zardzewiałe i niebezpieczne tankowce. Statki te są obecnie wykorzystywane do transportu rosyjskiej ropy, omijania sankcji i finansowania wojny Rosji na Ukrainie.

10. Niewidzialny front (Die unsichtbare Front)

Przemoc seksualna jest bronią wojenną w rosyjskiej wojnie agresywnej przeciwko Ukrainie. Wyroki skazujące są rzadkością. Reportaż Missy Magazine koncentruje się na mniej widocznej („niewidzialnej”) walce – działaniach kobiecych aktywistek, grup feministycznych lub ruchach, które pracują w cieniu, aby przeciwstawiać się patriarchalnym i opresyjnym strukturom . Pokazuje historie osób, które mimo braku rozgłosu podejmują realne ryzyko w obronie praw kobiet i sprawiedliwości społecznej , narażając własne życie.

Czytaj także: Hity z Gdyni na dużym ekranie. Najważniejsze premiery kinowe tej jesieni

Seminarium i ceremonia w Strasburgu

W przeddzień ogłoszenia zwycięzcy odbędzie się seminarium prasowe poświęcone roli dziennikarzy we współczesnym świecie oraz zagrożeniom, z jakimi się mierzą. Szczególny nacisk zostanie położony na sytuację dziennikarzy na Bliskim Wschodzie - palestyńscy i izraelscy reporterzy podzielą się osobistymi doświadczeniami pracy w warunkach wojny.

Spotkanie otworzy (online) Roberto Saviano , włoski pisarz i dziennikarz śledczy, autor „Gomorry”. Zamkną je Maria Konstantinowna Pevchikh , rosyjska dziennikarka i prezes Fundacji Antykorupcyjnej, oraz Matthew Caruana Galizia , syn Daphne Caruany Galizii.

O nagrodzie

Nagroda Dziennikarska im. Daphne Caruany Galizii , ustanowiona w 2020 roku, jest otwarta dla zawodowych dziennikarzy i zespołów redakcyjnych z 27 państw UE. Jej celem jest uhonorowanie śledztw, które ujawniają korupcję, nadużycia władzy, łamanie praw człowieka i inne tematy o znaczeniu publicznym.

Niezależne jury, złożone z przedstawicieli prasy, organizacji obywatelskich i stowarzyszeń dziennikarskich , przyzna nagrodę o wartości 20 tys. euro , symbolizującą wsparcie Parlamentu Europejskiego dla wolnego i niezależnego dziennikarstwa śledczego .

Poprzedni laureaci

2021 – Projekt Pegasus , koordynowany przez Forbidden Stories 2022 – Republika Środkowoafrykańska pod wpływami Rosji , Clément Di Roma i Carol Valade ( ARTE/France24/Le Monde ) 2023 – Śledztwo w sprawie katastrofy statku z migrantami u wyspy Pylos ( Solomon , Forensis , StrgF/ARD , The Guardian ) 2024 – Zaginieni w Europie : śledztwo o znikających nieletnich migrantach

Kim była Daphne Caruana Galizia?

Daphne Caruana Galizia była maltańską dziennikarką śledczą, blogerką i działaczką antykorupcyjną . Dokumentowała nadużycia władzy, pranie pieniędzy, sprzedaż obywatelstwa i powiązania polityków z aferą korupcyjną Panama Papers na Malcie . Po latach gróźb i prześladowań została zamordowana 16 października 2017 roku w zamachu bombowym.

Jej śmierć wstrząsnęła Europą i stała się symbolem walki o wolność prasy. Parlament Europejski , nadając jej imię nagrodzie dziennikarskiej, przypomina, że prawda ma swoją cenę — ale też trwałą wartość.