Zastąpiła Emily O’Reilly. Teresa Anjinho objęła urząd Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Uroczystość zaprzysiężenia na pięcioletnią kadencję (2025–2029) odbyła się w czwartek w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu. Portugalska specjalistka ds. praw człowieka zastąpiła na tym stanowisku Emily O’Reilly. Będzie odpowiedzialna za prowadzenie dochodzeń oraz egzekwowanie odpowiedzialności instytucji i agencji UE. Parlament Europejski wybrał Teresę Anjinho na tę funkcję w grudniu 2024 roku. W głosowaniu w Strasburgu zdobyła 344 głosy, pokonując pozostałych kandydatów.Była jedną z sześciu osób ubiegających się o stanowisko, a jej droga do objęcia urzędu nie była łatwa – choć uzyskała prowadzenie już w pierwszej rundzie, nie zdobyła wymaganej większości.Ostatecznie, w drugiej turze głosowania, w której wzięło udział 654 europosłów, jej kandydatura zwyciężyła. 27 lutego 2025 roku została zaprzysiężona. O stanowisko ubiegali się również Holender Reinier van Zutphen, który zdobył 177 głosów, oraz Estonka Julia Laffranque, która uzyskała 47 głosów. Pozostali kandydaci – Austriaczka Claudia Mahler (15 głosów), Włosi Marino Fardelli (14 głosów) oraz Emilio De Capitani (6 głosów) – nie uzyskali większego poparcia.Czytaj także: Sejm i Senat gospodarzami debat. Polska prezydencja rusza pełną parąDoświadczenie i misjaTeresa Anjinho to doświadczona prawniczka i badaczka specjalizująca się w prawach człowieka. Przed objęciem urzędu była członkinią Komitetu Nadzoru Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). Pełniła również funkcję sekretarza stanu ds. sprawiedliwości w Portugalii oraz zastępcy krajowego Rzecznika Praw Obywatelskich.Jako Europejska Rzecznik Praw Obywatelskich będzie odpowiedzialna za prowadzenie dochodzeń i pociąganie do odpowiedzialności instytucji oraz agencji Unii Europejskiej. Jej zadaniem będzie zapewnienie przejrzystości, odpowiedzialności oraz ochrona praw obywateli wobec unijnych organów administracyjnych. Czytaj także: Europosłowie zdecydowali. Ursula von der Leyen ponownie za sterami KEZnaczenie wyboruNowa kadencja Teresy Anjinho przypada na kluczowy okres dla Unii Europejskiej, w którym wzrasta zapotrzebowanie na większą transparentność oraz skuteczniejsze mechanizmy ochrony praw obywatelskich.Jej doświadczenie oraz dotychczasowa działalność wskazują, że może skutecznie wypełniać swoje obowiązki i budować zaufanie do unijnych instytucji. Podczas uroczystej ceremonii zaprzysiężenia Teresa Anjinho podkreśliła, jak wielkim zaszczytem jest dla niej możliwość działania na rzecz obywateli Unii Europejskiej.Nowa Europejska Rzecznik Praw Obywatelskich zobowiązała się do obrony fundamentalnych praw zapisanych w Traktatach i Karcie Praw Podstawowych UE, wskazując, że stanowią one nie tylko deklaracje, lecz także istotę tożsamości Unii i podstawę jej integracji.Czytaj także: Polska przejmuje stery Unii Europejskiej. To będzie kluczowe półroczeDemokratyczny mandat– Zdaję sobie sprawę z mojej podstawowej misji i kardynalnego obowiązku: bronić praw obywateli naszej umiłowanej Europy – podkreśliła Anjinho. – Prawa te są czymś więcej niż tylko proklamacjami. Stanowią one rdzeń integracji europejskiej i tożsamości Unii Europejskiej – dodała.Nowa Europejska Rzecznik Praw Obywatelskich wyraziła również wdzięczność Parlamentowi Europejskiemu za okazane jej zaufanie. Podkreśliła, że demokratyczny mandat, który jej powierzono, stanowi nie tylko źródło jej legitymacji, ale także wyraz ogromnej odpowiedzialności.Czytaj także: „Bezpieczeństwo, Europo!”. Pod tym hasłem zaczniemy prezydencję w UE Jej zapowiedzi sugerują, że kadencja będzie skoncentrowana na wzmacnianiu ochrony praw obywatelskich oraz na dalszym umacnianiu wartości, które leżą u podstaw Unii Europejskiej. Teresa Anjinho obejmuje urząd w czasach, gdy kwestie praw obywatelskich odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu przyszłości Europy.Geneza i rola urzęduEuropejski Rzecznik Praw Obywatelskich został powołany w 1995 roku jako instytucja mająca na celu kontrolowanie prawidłowości funkcjonowania unijnych organów i jednostek organizacyjnych. Jego głównym zadaniem jest prowadzenie dochodzeń w sprawach dotyczących niewłaściwego administrowania, zarówno na podstawie skarg obywateli UE, jak i z własnej inicjatywy. Skargi mogą składać osoby fizyczne oraz prawne zamieszkałe lub mające swoją siedzibę w jednym z państw członkowskich.Zakres działań RzecznikaEuropejski Rzecznik Praw Obywatelskich zajmuje się szerokim zakresem spraw związanych z niewłaściwym administrowaniem w instytucjach UE. Do najczęściej rozpatrywanych skarg należą przypadki:• nieuczciwego postępowania,• dyskryminacji,• nadużywania uprawnień,• braku lub odmowy udzielenia informacji,• nieuzasadnionej zwłoki,• nieprawidłowych procedur.Rzecznik działa w pełni niezależnie – nie podlega żadnemu rządowi ani organizacji. Jego rola polega na monitorowaniu instytucji unijnych oraz interweniowaniu w przypadku stwierdzenia naruszeń, co czyni go kluczowym elementem systemu ochrony praw obywatelskich w Unii Europejskiej.Czytaj także: Polska przejmuje ster. „Będziemy strażnikiem solidarności w UE”Procedura wyboru i kadencjaEuropejski Rzecznik Praw Obywatelskich jest wybierany przez Parlament Europejski na odnawialną pięcioletnią kadencję, co stanowi jedno z pierwszych zadań nowo wybranych posłów do PE. Dzięki temu Rzecznik zyskuje silny mandat demokratyczny do prowadzenia swoich działań.Jak wygląda proces składania skarg?Każdy obywatel UE, a także każda osoba fizyczna lub prawna mająca siedzibę w państwie członkowskim, może złożyć skargę do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Istotne jest, by przed skierowaniem sprawy do Rzecznika, skarżący najpierw zwrócił się do danej instytucji z prośbą o rozwiązanie problemu. Jeśli nie przyniesie to rezultatów, możliwe jest wniesienie skargi, jednak musi to nastąpić w ciągu dwóch lat od momentu, gdy skarżący dowiedział się o problemie.Czytaj także: Otwarcie polskiej prezydencji. Europa wiele się po nas spodziewaSkarga powinna zawierać:• dane skarżącego,• dokładne określenie instytucji, której dotyczy,• opis problemu.Wnioskodawca może również zażądać zachowania poufności swojej skargi. Jeśli sprawa nie leży w kompetencjach Rzecznika, skarżący otrzyma informację o właściwych organach, które mogą pomóc w jej rozwiązaniu.Jak działa Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich?Po otrzymaniu skargi Rzecznik zazwyczaj w pierwszej kolejności informuje daną instytucję o zgłoszonym problemie. W wielu przypadkach samo to działanie wystarcza, aby sytuacja została naprawiona. Jeśli problem nie zostanie rozwiązany, Rzecznik podejmuje próbę mediacji i dąży do znalezienia polubownego rozwiązania.W przypadku, gdy instytucja nie zastosuje się do zaleceń Rzecznika, może on wystosować oficjalne zalecenia lub – jako środek ostateczny – przedłożyć specjalne sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, który może podjąć dalsze działania w tej sprawie.Czytaj także: Chcą zmusić posłów do pracy. Sala świeci pustkamiZnaczenie urzędu dla obywateli UEDzięki działalności Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich obywatele Unii mają możliwość skutecznego egzekwowania swoich praw wobec instytucji unijnych. Funkcja ta nie tylko wzmacnia transparentność i odpowiedzialność administracji UE, ale także pomaga eliminować nadużycia i wspiera praworządność w europejskich strukturach.Rzecznik niezależny, ale powiązany z Parlamentem EuropejskimEuropejski Rzecznik Praw Obywatelskich pełni swoją funkcję w sposób całkowicie niezależny, jednak pozostaje rzecznikiem parlamentarnym.Jego działalność opiera się na ścisłej współpracy z Parlamentem Europejskim, który posiada wyłączne uprawnienia do jego wyboru. Ponadto europarlament może zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości o odwołanie Rzecznika, określa przepisy dotyczące wykonywania przez niego obowiązków oraz wspiera jego działania, m.in. pomagając w prowadzonych dochodzeniach i analizując składane sprawozdania.Czytaj także: Wyniki wyborów do PE. Pochód prawicy po EuropieRola Komisji Petycji w monitorowaniu działalności RzecznikaKażdego roku Komisja Petycji Parlamentu Europejskiego przygotowuje sprawozdanie na temat działalności Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. W swoich raportach wielokrotnie wyrażała pełne poparcie dla jego działań, podkreślając, że współpraca instytucji unijnych z Rzecznikiem jest kluczowa dla zwiększenia przejrzystości i rozliczalności w Unii Europejskiej. Realizacja zaleceń wydawanych przez Rzecznika ma fundamentalne znaczenie dla umacniania standardów demokratycznych i ochrony praw obywateli UE.Zmiany w statucie Rzecznika. Większa niezależność i nowe uprawnienia12 lutego 2019 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję dotyczącą projektu rozporządzenia mającego na celu aktualizację statutu Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Celem tej zmiany było umocnienie jego niezależności oraz zwiększenie uprawnień, co miało zapewnić skuteczniejsze działanie w zakresie ochrony praw obywateli UE.Kolejny przełomowy moment nastąpił 24 czerwca 2021 roku, kiedy to Parlament Europejski przyjął rozporządzenie ustanawiające nowy statut Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Dokument ten skodyfikował wiele dotychczasowych praktyk roboczych urzędu, w tym jedno z kluczowych uprawnień – możliwość wszczynania dochodzeń z własnej inicjatywy.Czytaj także: Oficjalne wyniki wyborów do PE. Dane Państwowej Komisji WyborczejWzmocnienie pozycji Rzecznika a przyszłość ochrony praw obywatelskich w UENowe regulacje znacząco zwiększyły skuteczność działania Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Jego umocniona pozycja oraz dodatkowe uprawnienia pozwalają na bardziej efektywne reagowanie na przypadki naruszeń praw obywateli i niewłaściwego administrowania przez instytucje unijne.Dzięki silnemu wsparciu Parlamentu Europejskiego i Komisji Petycji Rzecznik staje się coraz ważniejszym elementem systemu ochrony praw obywatelskich w Unii Europejskiej, przyczyniając się do budowania bardziej przejrzystej, demokratycznej i odpowiedzialnej administracji UE.Czytaj także: Ewa Kopacz wybrana wiceprzewodniczącą Parlamentu Europejskiego