Kto o tym decyduje? Miniony rok obfitował w głośne sprawy immunitetów posłów i europosłów. Chodzi o szczególny przywilej przyznany parlamentarzystom, który chroni ich przed odpowiedzialnością prawną w czasie, gdy sprawują mandat. Jednak w szczególnych wypadkach polityka można go pozbawić. Kto i kiedy o tym decyduje? O ochronie posłów i senatorów stanowi art. 105 ust. 2 oraz art. 8 Konstytucji. Przyznaje im prawa, które nie pozwalają na ich zatrzymanie lub aresztowanie i pociągnięcie do odpowiedzialności karnej bez zgody odpowiednio Sejmu lub Senatu. Immunitet jednocześnie zapewnia parlamentarzystom tzw. nietykalność. Immunitet działa „wstecz”, choć jedynie tymczasowoPostępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła, ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu.Na immunitet parlamentarny składają się zasadniczo dwa uprawnienia: immunitet materialny oraz nietykalność (immunitet niematerialny). Czytaj także: Kraje bez ekstradycji do Polski. Gdzie mógł uciec Romanowski?Immunitet materialny. Zrzeczenie się i pozbawienieImmunitet materialny zapewnia parlamentarzystom, że nie będą pociągani do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego trwania, ani też po jego wygaśnięciu – z zastrzeżeniem, że nie naruszyli praw osób trzecich (art. 6a Ustawy z dnia 9 maja 1996 r.). Za taką działalność poseł lub senator może odpowiadać tylko za zgodą Sejmu lub Senatu w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów/senatorów.W przypadku pojawienia się zarzutów w stosunku do parlamentarzysty może on zrzec się immunitetu, wyrażając zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej.Jeśli jednak zostanie go pozbawiony, to tylko w konkretnej pojedynczej sprawie, co oznacza, że nadal jest nim chroniony w innych sytuacjach, ale już z wyłączeniem przypadku, w którym stracił jego ochronę.Czytaj także: „Do zobaczenia w sądzie”. Mejza zrzekł się immunitetuKary za naruszenie nietykalności posła lub senatoraNietykalność (inaczej immunitet materialny) posła lub senatora oznacza zakaz pozbawiania go wolności osobistej przez aresztowanie, zatrzymanie lub w inny sposób, bez zgody izby, której jest członkiem. Przywilej nietykalności nie obowiązuje, kiedy zachowanie posła lub senatora jest nadużyciem tego przywileju lub zostanie on ujęty na gorącym uczynku przestępstwa, a jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Przykładem może być uniemożliwienie prawidłowej interwencji organom porządkowym podczas dużego zgromadzenia.O zatrzymaniu polityka musi zostać jak najszybciej powiadomiony marszałek danej izby, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Karę za naruszenie nietykalności posła lub senatora określa art. 222 Kodeksu karnego. Stanowi on, że osoba naruszająca „podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3”.Czytaj także: Zarzuty w sprawie Pegasusa. Wosiowi grozi 10 lat więzieniaKto w 2024 r. stracił immunitet poselski?W mijającym roku głośno było o kilku przypadkach utraty immunitetów przez posłów polskiego parlamentu.1. Grzegorz Braun (Konfederacja)O uchyleniu immunitetu Grzegorzowi Braunowi Sejm zdecydował w styczniu tego roku, zaś w kwietniu w śledztwie prowadzonym w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie, Braun usłyszał zarzuty, dotyczące m.in. znieważenia na terenie Sejmu grupy osób na tle religijnym. Chodziło o głośną sprawę zgaszenie gaśnicą świec chanukowych, do czego doszło w grudniu 2023 r. Kolejny zarzut, to naruszenie nietykalności cielesnej dyrektora Narodowego Instytutu Kardiologii oraz znieważenie go. Jednak w czerwcu 2024 r. w wyborach do Parlamentu Europejskiego Grzegorz Braun uzyskał mandat europosła. W związku z tym minister sprawiedliwości Adam Bodnar w październiku podpisał wniosek do przewodniczącej Parlamentu Europejskiego Roberty Metsoli w sprawie uchylenia immunitetu Grzegorzowi Braunowi.Czytaj także: Jest decyzja ws. Brauna. To największa kara, jaką może nałożyć komisja etyki 2. Michał Woś (Suwerenna Polska)Michał Woś stracił immunitet w czerwcu bieżącego roku. Prokurator Krajowy przedstawił mu w sierpniu zarzut przekroczenia uprawnień i niedopełnienia obowiązków, polegających na przekazaniu 25 mln zł ze środków Funduszu Sprawiedliwości na zakup oprogramowania Pegasus dla Centralnego Biura Antykorupcyjnego.3. Marcin Romanowski (Suwerenna Polska)W lipcu 2024 immunitet został uchylony przez Sejm Marcinowi Romanowskiemu. By zostać pociągniętym do odpowiedzialności, Romanowski musiał także stracić immunitet Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, którego jest członkiem. Stało się to w październiku br. Prokuratura Krajowa zarzuca politykowi Solidarnej Polski (a następnie Suwerennej Polski), który był w latach 2019-2023 wiceszefem resortu sprawiedliwości nadzorującym Fundusz Sprawiedliwości – popełnienie 11 przestępstw m.in. udział w zorganizowanej grupie przestępczej i ustawianie konkursów na pieniądze z tego funduszu. Romanowski od 12 grudnia jest poszukiwany listem gończym. Czytaj więcej: Jest wniosek o Europejski Nakaz Aresztowania Marcina Romanowskiego4. Zbigniew Ziobro (Suwerenna Polska)Na początku grudnia immunitet stracił Zbigniew Ziobro. Sejm zgodził się na jego zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie na posiedzenie sejmowej komisji śledczej ds. Pegasusa. Głosowanie miało związek z niestawiennictwem byłego ministra sprawiedliwości na posiedzeniach komisji. 5. Jarosław Kaczyński (Prawo i Sprawiedliwość)Także w grudniu immunitetu pozbawiono Jarosławowa Kaczyńskiego. Prezes PiS został oskarżony przez aktywistę Zbigniewa Komosę o pobicie podczas obchodów miesięcznicy smoleńskiej 10 października 2024 r. Komosa twierdzi, że został przez polityka dwukrotnie uderzony w twarz. Czytaj także: „Jest pan ordynarnym kłamcą”. Ostra dyskusja o Pegasusie w „Kontrapunkcie”6. Łukasz Mejza (Prawo i Sprawiedliwość)Podczas grudniowego posiedzenia Sejmu miano debatować nad uchyleniem immunitetu Łukaszowi Mejzie. Jednak poseł złożył na ręce wicemarszałek prowadzącej obrady stosowne oświadczenie o dobrowolnym zrzeczeniu się immunitetu. W przypadku posła chodzi o podejrzenia podania nieprawdy lub zatajenia prawdy w siedmiu złożonych w latach 2021-2024 poselskich oświadczeniach majątkowych.Wszystkie te przypadki wskazują na intensyfikację działań wymiaru sprawiedliwości wobec osób pełniących funkcje publiczne.Czytaj także: „Ziobro przyszedł na posiedzenie, bo nie chciał być doprowadzony siłą”Immunitet Parlamentu Europejskiego Krajowy immunitet to nie wszystko. Podobną ochronę mają także posłowie do Parlamentu Europejskiego.Immunitet europosła ma na celu ochronę jego niezależności w pracy parlamentarnej i ochronę przed nieuzasadnionym naciskiem z zewnątrz. „Może swobodnie wykonywać mandat bez narażania się na arbitralne prześladowania polityczne” – napisano na stronie Parlamentu Europejskiego. Immunitet może być uchylony, jeśli instytucje wymiaru sprawiedliwości w państwie członkowskim zwrócą się do Parlamentu Europejskiego o jego zniesienie, ale wymaga to głosowania na forum PE. Wobec posłów do Parlamentu Europejskiego obowiązują podobne przepisy, jakie stosowane są w stosunku dla polskich parlamentarzystów, tzn. nie można w stosunku do nich prowadzić dochodzenia ani postępowania sądowego, ani ich zatrzymywać z powodu opinii lub stanowiska zajętego przez nich w głosowaniu w czasie wykonywania obowiązków poselskich.Immunitet posła do PE jest podwójny: • w jego państwie członkowskim jest zbliżony do immunitetu przyznanego posłom do parlamentów narodowych; • na terytorium pozostałych państw członkowskich poseł korzysta z immunitetu chroniącego przed zatrzymaniem oraz immunitetu jurysdykcyjnego.W Parlamencie Europejskim – tak jak w polskim prawie – wobec europosłów nie można powoływać się na immunitet w przypadku, gdy został on ujęty na gorącym uczynku.Czytaj także: Grzegorz Braun straci immunitet? Wniosek już w Parlamencie EuropejskimJak można uchylić immunitet europosła?W odpowiedzi na wniosek właściwego organu krajowego do Parlamentu Europejskiego o uchylenie immunitetu europosła, przewodniczący parlamentu ogłasza wniosek na posiedzeniu plenarnym i kieruje go do właściwej komisji parlamentarnej (Komisji Prawnej).Komisja może zwrócić się o dostarczenie wszelkich informacji bądź wyjaśnień, które uzna za niezbędne. Zainteresowany europoseł ma prawo do złożenia ustnych wyjaśnień i może przedłożyć dokumenty lub inne dowody na piśmie.Komisja przyjmuje przy drzwiach zamkniętych i przedstawia całemu Parlamentowi zalecenie dotyczące zatwierdzenia lub odrzucenia wniosku o uchylenie lub utrzymanie immunitetu. Podczas pierwszej sesji plenarnej po podjęciu decyzji przez komisję Parlament podejmuje decyzję zwykłą większością głosów. Po głosowaniu przewodniczący niezwłocznie przekazuje decyzję PE posłowi, wobec którego wystosowano wniosek i właściwemu organowi państwa członkowskiego.Czytaj także: Były szef NIK: Politycy PiS rozpływają się jak kamfora, gdy usłyszą zarzutyCzy europoseł bez immunitetu zachowuje mandat?Tak. Mandat posła do PE jest mandatem krajowym; żaden organ nie może go odebrać. Ponadto uchylenie immunitetu nie oznacza uznania posła za winnego. Umożliwia jedynie krajowym organom sądowym prowadzenie dochodzenia lub procesu sądowego. Ponieważ posłowie do PE są wybierani zgodnie z krajową ordynacją wyborczą, jeśli zostaną uznani za winnych popełnienia przestępstwa, decyzja o unieważnieniu ich mandatu należy do władz państwa członkowskiego, zgodnie z krajowym prawodawstwem.Czytaj także: Obajtek w Brukseli. Czy uchylą mu immunitet?Wnioski o uchylenie immunitetów polskim europosłom w 2024 r. Szefowa Parlamentu Europejskiego Roberta Metsola podczas sesji plenarnej w Strasburgu w dniu 2 grudnia tego roku poinformowała, że otrzymała wnioski o uchylenie immunitetów czterem europosłom PiS. Chodzi o Mariusza Kamińskiego, Macieja Wąsika, Michała Dworczyka i Adama Bielana. Rozpoczęło to procedurę w PE.1. Mariusz Kamiński i Maciej Wąsik W 2024 roku Ministerstwo Sprawiedliwości wniosło wnioski o uchylenie immunitetu europosłom Mariuszowi Kamińskiemu i Maciejowi Wąsikowi, dotyczące ich rzekomego niezastosowania się do prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie. Wyrok zakazywał im pełnienia funkcji publicznych, jednak obaj politycy, według prokuratury, uczestniczyli w głosowaniach sejmowych i komisjach w grudniu 2023 roku, co zostało uznane za naruszenie przepisów prawa.Czytaj także: Immunitety europosłów PiS zagrożone. Ruszyła machina w PE 2. Michał Dworczyk Jeśli chodzi o Michała Dworczyka, to pod koniec sierpnia prokurator generalny, minister sprawiedliwości Adam Bodnar przekazał do PE wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie europosła do odpowiedzialności karnej. Sprawa dotyczy tzw. afery mailowej, m.in. za używanie prywatnej skrzynki do prowadzenia służbowej korespondencji na tematy istotne dla państwa. Zdaniem prokuratury były szef KPRM utrudniał śledztwo.3. Adam BielanNatomiast jeśli chodzi o Adama Bielana, to polski sąd zwrócił się we wrześniu br. do Parlamentu Europejskiego o uchylenie mu immunitetu. Polityka do odpowiedzialności chce pociągnąć Przemysław Wipler z Konfederacji za wypowiedź na antenie RMF FM na temat zaangażowania jego firmy FiveRand w aferę wokół Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.Czytaj także: Nieprawidłowości w NCBiR. Bielan i Puda pod lupą prokuraturySprawy w toku W środę 4 grudnia br. nad kwestią uchylenia immunitetów czterem europosłom Prawa i Sprawiedliwości obradowała komisja prawna Parlamentu Europejskiego (JURI), której zadaniem była ich ocena pod względem formalnym. Komisja wyznaczyła sprawozdawców, którzy poprowadzą sprawy poszczególnych europosłów. 29 stycznia odbędzie się kolejne wysłuchanie na komisji prawnej, na które zostaną zaproszeni europosłowie, którym chce się uchylić immunitet. Wówczas będą mogli przedstawić swoje wyjaśnienia i argumenty.Komisja po debacie uwzględniającej materiał dowodowy oraz wyjaśnienia posłów, opracuje projekt sprawozdania wraz z zaleceniem i przekaże go przewodniczącej PE. Całość zakończy się głosowaniem plenarnym podczas jednej z sesji Parlamentu, gdzie PE zagłosuje nad uchyleniem immunitetów. Decyzja następnie zostanie publicznie ogłoszona i przekazana zainteresowanym stronom.Czytaj także: „Jest pan świnią”. Kamiński opuścił posiedzenie komisji podczas przesłuchania