Głównym zadaniem Straży Marszałkowskiej jest ochrona Sejmu i Senatu. Zapewnia bezpieczeństwo posłom i senatorom oraz osobom przebywającym na terenie parlamentu, czuwa nad przebiegiem obrad, towarzyszy marszałkom w asystach honorowych. Prowadzi rozpoznanie pirotechniczno-radiologiczne osób, pojazdów, terenów i obiektów Sejmu i Senatu. Straż Marszałkowska – bo to o niej mowa – jest najmłodszą wśród polskich służb mundurowych. Co jeszcze warto o niej wiedzieć? Oto kilka informacji. Straż Marszałkowska jest umundurowaną i uzbrojoną formacją wykonującą obowiązki w zakresie ochrony Sejmu i Senatu. Do jej zadań należy m.in. ochrona terenów, obiektów i urządzeń będących w zarządach kancelarii Sejmu i kancelarii Senatu. Straż podlega marszałkowi Sejmu. Na czele Straży Marszałkowskiej stoi komendant, który podobnie jak jego zastępca jest powoływany i odwoływany przez szefa Kancelarii Sejmu. Zadania, uprawnienia i strukturę tej służby, a także status funkcjonariuszy określa ustawa o Straży Marszałkowskiej, która weszła w życie 20 maja 2018 r. „Salus rei publicae suprema lex” („Dobro Rzeczypospolitej najwyższym prawem”) – tę łacińską maksymę noszą na swoim sztandarze funkcjonariusze Straży Marszałkowskiej. Zaskakujące historie z życia Straży Marszałkowskiej Straż Marszałkowska jest najmłodszą wśród polskich służb mundurowych. Jednak jej historia jest długa. Sięga drugiej połowy XVI w. i początków parlamentaryzmu. Żołnierze podlegli marszałkowi zapewniali porządek i bezpieczeństwo króla oraz parlamentarzystów wokół miejsca obrad. Członków Straży Marszałkowskiej powoływano spośród wojskowych chorągwi węgierskich. Powszechnie nazywano ich węgrami marszałkowskimi. Do końca Rzeczypospolitej szlacheckiej zwierzchnikami Straży Marszałkowskiej byli marszałkowie wielcy koronni, a gdy obrady odbywały się na Litwie – marszałkowie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Marszałek dysponował własnym sądem doraźnym, który rozpatrywał przestępstwa przeciwko królowi i Sejmowi. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę ochroną parlamentu ponownie zajęła się Straż Marszałkowska. Podlegała komendantowi, mianowanemu przez marszałka Sejmu. Miała zadania zapewniania bezpieczeństwa posłom i senatorom, utrzymania porządku oraz zabezpieczenia przeciwpożarowego gmachu. Jej komendantami zostawali żołnierze wyróżniani w przeszłości wysokimi odznaczeniami wojskowymi. Po 1919 r. władza strażników obejmowała wyłącznie budynki parlamentu, ale mieli oni prawo do ingerencji nawet na sali obrad, np. w razie trąbienia, bicia w pulpity, śpiewania czy krzyków podczas debat. Na polecenie marszałka Straż Marszałkowska mogła też wyprowadzić z galerii publiczność, zakłócającą porządek obrad. Po II wojnie światowej Straż Marszałkowska rozpoczęła swą działalność w pierwszych miesiącach pracy Sejmu, wyłonionego w lutym 1947 r., jako wewnętrzna instytucja jego ochrony. Niezwykłe obowiązki i uprawnienia Warto podkreślić, że Straż Marszałkowska odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa na terenie parlamentu, a w szczególności podczas obrad Sejmu i Senatu. Pełni służbę na wyznaczonych posterunkach zgodnie z obowiązującymi przepisami wewnętrznymi. Chroni także tereny, obiekty i urządzenia będące w zarządzie Kancelarii Sejmu i Kancelarii Senatu. Funkcjonariusze pilnują, kto pojawia się na terenie budynków Sejmu i Senatu. Do ich zadań należy wydawanie przepustek, kontrolowanie dokumentów uprawniających do wjazdu lub wejścia na teren oraz do budynków parlamentu i kontrolowanie wnoszonych przedmiotów, które mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa. Mogą również dokonywać kontroli osobistej. Funkcjonariusze Straży Marszałkowskiej są doskonale wyposażeni. Posiadają broń palną. Przysługuje im prawo użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego. Ponadto Straż Marszałkowska zajmuje się konwojowaniem i zabezpieczaniem przewożonych pieniędzy, mienia i dokumentów, bierze udział w akcjach ratunkowych w przypadkach nadzwyczajnych wydarzeń (pożar, katastrofa, itp.), wykonuje inne zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa marszałkom Sejmu i Senatu oraz posłom i senatorom na terenie i w obiektach będących w zarządzie Kancelarii Sejmu i Senatu. Wśród jej zadań wymienia się również udział w ceremoniale powitań i pożegnań podczas wizyt parlamentarnych oraz w asystach honorowych. Formacja współpracuje z innymi służbami takimi jak Policja, Służba Ochrony Państwa, jednostkami Straży Pożarnej, itp. Fakty, które mogły umknąć uwadze Funkcjonariusze Straży Marszałkowskiej nie mogą pełnić funkcji publicznych oraz zrzeszać się w związkach zawodowych. Ponadto są zobowiązani uzyskać zezwolenie szefa Kancelarii Sejmu na przynależność do organizacji lub stowarzyszeń krajowych, zagranicznych i międzynarodowych. Mają również obowiązek powiadomić Komendanta Straży Marszałkowskiej o zamiarze wyjazdu za granicę. Kto może dołączyć do formacji? Nabór do formacji prowadzony jest na podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej. Kandydat musi spełnić szereg wymagań, aby ubiegać się o miejsce w jej szeregach. Członek straży powinien posiadać wyłącznie obywatelstwo polskie i korzystać z pełni praw publicznych. Kandydat do straży musi mieć co najmniej wykształcenie średnie, nie może być skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe oraz musi cieszyć się nieposzlakowaną opinią. Ponadto kandydat na strażnika musi dawać rękojmie zachowania tajemnicy stosownie do wymogów określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych. Osoba chcąca wstąpić w szeregi straży musi posiadać zdolności fizyczne i psychiczne do służby w formacji uzbrojonej i być gotowa podporządkować się dyscyplinie służbowej. Od kandydata wymaga się uregulowanego stosunku do służby wojskowej. Musi to być osoba, która nie pełniła służby, nie pracowała i nie była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Po spełnieniu warunków formalnych kandydat odbywa rozmowę kwalifikacyjną. Przechodzi weryfikację zdolności fizycznej i psychicznej, przeprowadzaną przez komisję lekarską podległą ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Następnie musi pomyślnie zdać test sprawności fizycznej. Formacja ma swoje święto Święto Straży Marszałkowskiej obchodzone jest 20 maja na mocy ustawy uchwalonej w 2018 r. W ramach uroczystości na terenie parlamentu odbywa się uroczysty apel z udziałem marszałków Sejmu i Senatu, wicemarszałków obu izb, ministrów, parlamentarzystów oraz funkcjonariuszy Straży Marszałkowskiej i ich rodzin. Tego dnia wręczane są awanse na wyższe stopnie. To również czas na podziękowania. Funkcjonariusze Straży Marszałkowskiej służą nie tylko parlamentowi, ale także Polsce i Polakom, prezentując najwyższe standardy formacji, która jest unikatowa w skali wielu parlamentów. Wizytówka parlamentu Straż Marszałkowska pełni także funkcje reprezentacyjne. Jej funkcjonariusze są jednolicie umundurowani. W zależności od sytuacji noszą granatowe mundury galowe, reprezentacyjne, służbowe lub specjalne, wzorowane na mundurach wojskowych. Podstawą jest granatowa jednorzędowa kurtka, w wersji galowej przyozdobiona złotym sznurem wychodzącym z prawego ramienia. Spodnie w tej wersji są ozdobione czerwonymi lampasami. Używana w szczególnych okolicznościach, np. w pocztach sztandarowych, kurtka reprezentacyjna ma kołnierzyk na stójce, zakończony biało-czerwonymi tarczkami ze skrzyżowanymi laskami marszałkowskimi, a na metalowych guzikach widnieje wizerunek orła. Do spodni bryczesów funkcjonariusze noszą wysokie buty. Elementem munduru jest również broń paradna. Dla komendanta i jego zastępców – kordzik honorowy, a w wypadku pozostałych funkcjonariuszy – szabla. Rogatywka z czerwonym otokiem ozdobionym złotymi liśćmi dębu nawiązuje do tradycji II Rzeczypospolitej Polskiej. Rota ślubowania Przed podjęciem służby funkcjonariusze Straży Marszałkowskiej składają ślubowanie. „Ja, obywatel Rzeczypospolitej Polskiej, świadom podejmowanych obowiązków funkcjonariusza Straży Marszałkowskiej ślubuję wiernie służyć Narodowi Polskiemu, przestrzegać prawa, dochować wierności konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej, sumiennie wykonywać obowiązki funkcjonariusza Straży Marszałkowskiej, nawet z narażeniem własnego życia, a także strzec honoru i dobrego imienia służby oraz przestrzegać dyscypliny służbowej i zasad etyki zawodowej” – brzmi rota przysięgi. Straż Marszałkowska w liczbach. Ciekawostki statystyczne W Straży Marszałkowskiej pełni służbę około 200 funkcjonariuszy. Dane dotyczące wynagrodzeń osób zatrudnionych w Straży Marszałkowskiej publikuje Centrum Informacyjne Sejmu. Wynika z nich, że w 2023 r. przeciętne uposażenie funkcjonariusza Straży Marszałkowskiej wynosiło 5673,38 zł brutto. Oprócz tego dochodzi wynagrodzenie za nadgodziny i premie.