W obecnej kadencji Sejmu powołano już trzy sejmowe komisje śledcze. W obecnej kadencji Sejmu powołano już trzy sejmowe komisje śledcze, a rządząca większość zapowiada powołanie kolejnych. Jakie są przyczyny ich powołania, jaki może być efekt ich dochodzeń? Spróbujemy przybliżyć kulisy tych spraw, które dotyczą działań z czasów rządu Zjednoczonej Prawicy. Komisje śledcze powoływane są przez Sejm do zbadania określonej sprawy. Powołanie komisji śledczej następuje na podstawie ustawy z 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej, która wprowadziła tę instytucję do polskiej praktyki parlamentarnej. Przesłanką uchwalenia ustawy było m.in. wyjaśnienie tzw. afery Olina, która wybuchła pod koniec grudnia 1995 po tym, jak Andrzej Milczanowski oskarżył z trybuny sejmowej urzędującego premiera Józefa Oleksego o współpracę z rezydentami KGB w Polsce. W ostateczności komisja nie została powołana.Skład i uprawnienia komisji śledczychSkład osobowy komisji śledczej wybiera oraz odwołuje Sejm bezwzględną większością głosów. Jej liczebność nie może przekraczać 11 osób. Wybierani są spośród posłów reprezentujących kluby i koła parlamentarne, mające swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów. Posłowie ustalają, także uprawnienia i tryb działania komisji. Na pierwszym posiedzeniu komisja wybiera przewodniczącego. Pracami komisji kieruje jej prezydium. Przewodniczący komisji, lub jego zastępca reprezentuje i działa w jej imieniu na zewnątrz. Powołana ustawowo komisja śledcza ma uprawnienia prokuratorskie. Jej członkowie mają prawo do przesłuchiwania świadków zgodnie z zasadami kodeksu postępowania karnego. Komisja, może zwrócić się do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności, w których może brać udział również przewodniczący lub upoważniony przez niego członek komisji.Świadkowie. Prawa i obowiązkiKomisja na posiedzeniu ustala listę świadków, którzy mają zostać wezwani do złożenia wyjaśnień przed śledczymi. Wezwanie jest obowiązkowe. Świadek, może wyznaczyć swojego pełnomocnika. W sprawach wzywania i przesłuchiwania osób wezwanych przez komisję na świadków stosuje się przepisy Kodeksu postępowania karnego. Oznacza to, że w ramach komisji sejmowej można zarządzić również zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka. Osoba, która nie stawi się na wezwanie komisji bez usprawiedliwienia, lub podczas przesłuchania bezpodstawnie uchyla się od odpowiedzi, może zostać ukarana finansową karą porządkową, o którą komisja może zwrócić się do Sądu Okręgowego w Warszawie. Na żądanie komisji organy władzy państwowej oraz organy innych osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, składają pisemne wyjaśnienia, lub przedstawiają dokumenty będące w ich dyspozycji, albo akta każdej sprawy przez nie prowadzonej. Komisja, może zwrócić się do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności, w których może brać udział również przewodniczący, lub upoważniony przez niego członek komisji.Raport komisji śledczejKomisja na ostatnim posiedzeniu przedstawia raport z działalności, w którym większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy liczby jej członków, może wnioskować o pociągnięcie wskazanych osób do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Raport przekazywany jest marszałkowi Sejmu, który sprawozdanie przekazuje posłom. Jeżeli raport zawiera informacje niejawne, określa on tryb udostępnienia oraz sposób rozpatrywania sprawozdania przez Sejm. Działanie komisji kończy się z dniem zakończenia kadencji Sejmu. Jeżeli komisja przekazała marszałkowi Sejmu sprawozdanie, a Sejm nie rozpatrzył go do końca kadencji, Sejm następnej kadencji może je rozpatrzyć.Komisje śledcze obecnej kadencji Sejmu W obecnej kadencji Sejmu powołano już trzy sejmowe komisje śledcze. Pierwsza z komisji ma ocenić zasadność działań podjętych w celu przeprowadzenia wyborów prezydenckich 2020 r. w formie głosowania korespondencyjnego. Jej celem jest zbadanie czy działania operacyjno-rozpoznawcze prowadzone z wykorzystaniem tego oprogramowania m.in. przez rząd, służby specjalne i policję w okresie od 16 listopada 2015 r. do dnia 20 listopada 2023 r. wobec polskich obywateli były legalne, prawidłowe i celowe. Komisja ma też ustalić, kto był odpowiedzialny za zakup oprogramowania, jakie były jego koszty i skąd pochodziły środki przeznaczone na jego zakup. Kolejna komisja, ma wyjaśnić tzw. aferę wizową związaną z handlem wizami umożliwiającym migrantom spoza Europy wjazd do Polski. Chodzi o domniemaną korupcję podczas przyznawania wiz imigrantom z Azji i Afryki przez pracowników służby konsularnej w tych krajach oraz pracowników Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Zgodnie z doniesieniami, za „ustawianie kolejek” do konsulatów i wydawanie wiz miały być pobierane łapówki. Według ustaleń medialnych sprzedanych miało zostać ponad 260 tys. wiz. Trzecia, to komisja mająca na celu zbadanie afery dotyczącej nielegalnego użycia urządzenia podsłuchowego Pegasus. Jej celem jest zbadanie czy działania operacyjno-rozpoznawcze prowadzone z wykorzystaniem tego oprogramowania m.in. przez rząd, służby specjalne i policję w okresie od 16 listopada 2015 r. do dnia 20 listopada 2023 r. wobec polskich obywateli były legalne, prawidłowe i celowe. Komisja ma też ustalić, kto był odpowiedzialny za zakup oprogramowania, jakie były jego koszty i skąd pochodziły środki przeznaczone na jego zakup. Politycy obozu władzy zapowiadają powstanie kolejnych komisji śledczych. Wśród nich ma się znaleźć ta, która zbada tzw. aferę zbożową, czyli sprawę handlu przez polskie firmy zbożem z Ukrainy. Jeszcze następna ma zająć się sprawą sprzedaży Rafinerii Gdańskiej. Pod uwagę bierze się także powstanie komisji dotyczącej polityki energetycznej oraz do zbadania nieprawidłowości związanych z polityką covidową.