Zabrakło pieniędzy i prestiżu. Cztery państwa tworzyły zwycięską koalicję w II wojnie światowej. W 1945 roku USA, Związek Sowiecki, Wielka Brytania i Francja dzieliły świat wedle swoich zasad. Jednak w przypadku dwóch ostatnich państw były to gorzkie zwycięstwa, bo upadek ich prestiżu i znaczenia na świecie w stosunku do czasów przedwojennych był bardzo znaczący. Szczególnie odnosiło się to do kraju, który przez poprzednie 150 lat dzierżył palmę globalnego światowego mocarstwa – Imperium Brytyjskiego. Jak to się mogło stać? Wielka Brytania w mijającym tygodniu przyciągała i przyciąga w dużej mierze uwagę. Oto w sobotę w Liverpoolu odbędzie się kolejny już konkurs Eurowizji, a tydzień wcześniej emocjonowaliśmy się odbywającą się w stołecznym Londynie koronacją króla Karola III, pierwszego męskiego władcy Zjednoczonego Królestwa od czasów jego dziadka Jerzego VI, który zmarł 71 lat temu (6 lutego 1952 roku). Jednak, o ile koronacja Jerzego VI, która odbyła się 12 maja 1937 roku była wydarzeniem globalnym i budzącym zainteresowanie w sensie politycznym, to dzisiaj podobna ceremonia jego wnuka jest tylko raczej wydarzeniem o znaczeniu symbolicznym i tradycyjnym.W przededniu II wojny światowej Imperium Brytyjskie było uznawane za jedną z dwóch największych potęg ówczesnego globu. Rywalizowała o to miano z USA. Król Jerzy VI wkładał na swoje skronie koronę nie tylko władcy Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i jej terytoriów zamorskich, ale stawał się także cesarzem Indii, a również królem Irlandii, Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Pakistanu, Związku Południowej Afryki (dzisiejsze RPA) oraz Cejlonu czyli brytyjskich dominiów. Był to w ówczesnym świecie pod względem posiadanych przez jego kraj terytoriów władca nad władcami.Wielka Brytania miała najpotężniejszą na świecie marynarkę wojenną oraz flotę handlową oraz nowoczesną choć niewielką armię lądową, znacznie zmniejszoną w stosunku do stanu sprzed 20 lat, kiedy to podczas I wojny światowej walczyło po stronie brytyjskiej 4 000 000 ludzi, walnie przyczyniając się do zwycięstwa aliantów.Gdy Polska w roku 1939 zawierała sojusze wojskowe z Wielką Brytanią oraz równie zwycięską w I wojnie światowej i potężną Francją, która dysponowała największą armią lądową i siłami pancernymi, byliśmy przekonani, że musimy w nadchodzącej wojnie z Niemcami zwyciężyć, skoro naszymi sojusznikami są takie potęgi.Wracając do Wielkiej Brytanii – jak to się stało, że ten potężny kraj stracił swoją globalnie mocarstwową pozycję na świecie sprzed 1940 roku, ograniczając się po roku 1945 do roli regionalnej europejskiej potęgi? Wielu ludzi zadaje sobie to pytanie nie tylko z okazji kolejnej rocznicy zakończenia wojny w Europie (8 maja 1945 r.).Samotnie przeciwko NiemcomJest kilka czynników tego stanu rzeczy. Po pierwsze, po klęsce Francji w 1940 roku przez kolejny rok Wielka Brytania była zmuszona zupełnie sama opierać się Hitlerowi i Włochom Mussoliniego. Bronić dużego obszaru Morza Śródziemnego, Afryki Północnej i dojścia Niemców przez Izrael (ówczesną Palestynę) i Jordanię do irackich pól naftowych. I oczywiście bronić dostępu do swojej rodzimej wyspy, wściekle atakowanej przez Luftwaffe od sierpnia do września 1940 roku.Wprawdzie w 1941 roku Niemcy zaatakowały swojego dotychczasowego sojusznika, czyli Związek Sowiecki, co odciążyło nieco Brytyjczyków w Europie i Afryce (chociaż decydująca dla losów irackich pól naftowych i brytyjskiego Bliskiego Wschodu bitwa pod El Alamein miała miejsce w lipcu 1942 roku), ale od 1942 roku poddani Jerzego VI byli zmuszeni zmagać się z kolejnym wrogiem – czyli Japonią, który zajmował kolejne brytyjskie terytoria w Azji Południowo-Wschodniej.Utrata terytoriów i prestiżuPadła baza wojenna w Singapurze, stracono część Birmy, Malaje (dzisiejsza Malezja), Japończycy zdobyli również Papuę Nową Gwineę, zajęli brytyjskie Wyspy Salomona i Hongkong. Te klęski, co warto zauważyć, nie były tylko militarnymi porażkami; tracono również terytoria, które budowały dotychczasowy PKB kraju. A co gorsza tracono prestiż. Państwa kolonialne i dominia uświadamiały sobie, że niezwyciężona Wielka Brytania nie może obronić swojego imperium. Oczywiście terytoria azjatyckie w końcu (w latach 1944–1945) z rąk Japończyków odbito, ale z olbrzymią pomocą Amerykanów.Rosnące zadłużenieA do prowadzenia tej wojny do zwycięstwa jak chciał ówczesny premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill oprócz „krwi, potu i łez”, których notabene nie wylano w stosunku do innych państw aż tak dużo – podczas II wojny światowej zginęło niecały procent rdzennych mieszkańców Wielkiej Brytanii (wojskowych i cywilów), potrzeba również pieniędzy. Wielka Brytania, prowadząc wojnę, zaopatrywała się głównie w USA. A te kazały sobie za wszelką pomoc do momentu wejścia do wojny w 1941 roku słono płacić. Słono, bo najczęściej angielskim złotem, a czasami również przejmując angielskie bazy wojskowe na Atlantyku. Mówi o tym porozumienie zawarte 2 września 1940 roku, na mocy którego Amerykanie przekazali Brytyjczykom 50 przestarzałych niszczycieli w zamian za 99-letnią dzierżawę gruntów pod budowę baz wojskowych i lotnisk na terenie brytyjskich posiadłości w rejonie Karaibów, na Bermudach i Nowej Fundlandii.Koniec wojny – rozkład imperiumPo zakończonej w maju 1945 roku bezwarunkową kapitulacją Niemiec, a kilka miesięcy później bezwarunkową kapitulacją Japonii wojnie okazało się, że skarbiec Zjednoczonego Królestwa jest pusty. Wielka Brytania była faktycznie bankrutem; uniknęła niewypłacalności tylko dzięki renegocjacji warunków spłaty długu (wynoszącego wówczas 4,33 mld dolarów, co równa się dzisiejszym 63 mld dolarów) Stanom Zjednoczonym. Ostatnia rata długu została spłacona w 2006.A państwa kolonialne, których jakaś część obywateli zginęła na skutek działań wojennych, choć przecież nie były okupowane ani nawet specjalnie zagrożone: Australia i Nowa Zelandia, Indie, Kanada czy Afryka Południowa zaczęły spoglądać w kierunku niepodległości. A samo imperium na utrzymywanie tak olbrzymich połaci globu już nie miało pieniędzy, prestiżu, siły militarnej i ochoty.#wieszwiecejPolub nasW 1947 roku niepodległość odzyskały Indie i Birma (Mjanma), w 1948 roku powstało niepodległe państwo Izrael (na gruzach Palestyny). W 1951 roku Australia i Nowa Zelandia znalazły się w sojuszu wojskowym z USA, a 10 lat później przestał istnieć Związek Południowej Afryki, zastąpiony przez niepodległą Republikę Południowej Afryki. Wybijanie się na niepodległość przez kolejne kolonie doprowadziło do upadku Imperium Brytyjskiego, którego symboliczny koniec obwieścił ówczesny książę, dzisiaj król Karol III w 1997 roku w momencie przekazania Hongkongu Chinom. To zakończyło proces rozkładu tego niegdyś supermocarstwa, którego początkiem końca była teoretycznie zwycięska II wojna światowa.Oczywiście nie zapominamy, że Wielka Brytania dzisiaj to wciąż jedno z najbogatszych i najnowocześniejszych państw świata z nowoczesną armią i bronią jądrową, ale czasy Imperium Brytyjskiego, gdzie było tyle stref czasowych, że słońce praktycznie nie zachodziło, już raczej nie wrócą.