Pominięci w testamencie, ale z prawem do udziału w majątku? Kilka słów o zachowku

Zachowek jest instytucją prawną, która ma na celu ochronę interesów osób najbliższych zmarłego. Wyraża się w zapewnieniu im prawa do udziału w majątku spadkodawcy, nawet w sytuacji, gdy zostali oni pominięci w treści testamentu.

Uprawnienie powyższe przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz dzieciom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy.

 

Z uwagi na fakt, że w poniższym artykule kilkukrotnie pojawi się pojęcie zstępnego oraz wstępnego, już na wstępie warto je wyjaśnić. Zstępnym jest każdy kolejny potomek tej samej osoby, czyli są nim bez wątpienia syn, córka, wnuk, wnuczka czy prawnuki. Wstępnymi są natomiast przodkowie danej osoby w linii prostej, czyli na przykład matka, ojciec, babcia czy dziadek.

 

Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletnim, wówczas należą mu się dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych przypadkach natomiast przysługuje mu połowa wartości tego udziału. Pamiętać także należy, że w tym przypadku na równi ze zstępnymi spadkodawcy traktować należy przysposobionego oraz jego zstępnych, a na równi z rodzicami spadkodawcy – przysposabiającego.

 

Prawo do zachowku wyraża się w przyznaniu zstępnym, małżonkowi oraz dzieciom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

 

Co ważne, wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, ale według cen z chwili ustalania zachowku.

 

Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili ustalania zachowku.

 

Sposób obliczania zachowku

Sposób obliczania wysokości zachowku został dość szczegółowo określony przez ustawodawcę w kodeksie cywilnym.  

 

Zgodnie z zawartymi tam uregulowaniami przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się: 

• zapisów zwykłych i poleceń, 

• drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku, 

• darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych, chyba że darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego, 

• darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa w przypadku obliczania zachowku należnego małżonkowi. 

 

Uwzględnić przy tym jednak należy darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Zarówno darowiznę, jak również zapis windykacyjny dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. 

 

Terminy przedawnienia 

 

Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. 

Wydziedziczenie 

 

W przypadkach przewidzianych w kodeksie cywilnym spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie). Jest to możliwe, jeżeli spadkobierca: 

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; 

• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; 

• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. 

 

Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. 

W tym miejscu wskazać należy, że nie jest możliwe wydziedziczenie uprawnionego do zachowku, jeżeli spadkodawca mu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

 

Zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.

 

Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

 

Zobacz także: Postępowanie spadkowe – przed sądem lub u notariusza. Co trzeba wiedzieć?

#majątek #spadek #zachowek #artur wdowczyk #prawnik #testament