Postępowanie spadkowe – przed sądem lub u notariusza. Co trzeba wiedzieć?

Postępowanie spadkowe odbywa się w dwóch etapach. Każdy z nich, przy spełnieniu określonych warunków, może zostać przeprowadzony zarówno przed sądem, jak i notariuszem. Najważniejsze kwestie wyjaśnia mec. Artur Wdowczyk.

W pierwszym etapie dokonuje się stwierdzenia nabycia spadku. W tej części postępowania ustalony zostaje krąg spadkobierców oraz udziały w jakich oni dziedziczą.

Ustała się także, czy dziedziczenie następuje z mocy ustawy, czy na podstawie testamentu. W tym etapie Sąd nie bada, jakie składniki wchodzą w skład masy spadkowej i nie interesuje go wartość tych składników.  

 

 Aby możliwe było przydzielenie poszczególnym osobom przedmiotów wchodzących w skład masy spadkowej, konieczne jest przeprowadzenie II etapu postępowania, jakim jest dział spadku.  

 

Sądem właściwym dla wytoczenia powództwa z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych co do zasady jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, należy wytoczyć je przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Wskazać także należy, że gdy majątek spadkowy znajduje się w okręgach kilku sądów, wybór między nimi należy do wnioskodawcy.

Bardzo ważne jest także ustalenie, jaki sąd jest właściwy do dokonywania czynności w postępowaniu spadkowym, bo kierowanie pism do właściwego organu znacznie przyspiesza procedurę.

Zgodnie z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

Jak zostało wspomniane powyżej, przeprowadzenie I etapu postępowania możliwe jest także przed notariuszem, który wydaje akt poświadczenia dziedziczenia. Ustalenie kręgu spadkobierców w ten sposób nie jest możliwe w przypadku spadku po osobie zmarłej przed 1 lipca 1984 r. – w tej sytuacji dopuszczalne jest wyłącznie sądowe stwierdzenie nabycia spadku. Co więcej, notarialny akt poświadczenia dziedziczenia może dotyczyć wyłącznie dziedziczenia na podstawie testamentu notarialnego lub własnoręcznego albo dziedziczenia ustawowego.  

 

Pamiętać także należy, że sporządzenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia możliwe jest wyłącznie wtedy, gdy u notariusza jednocześnie stawią się wszyscy spadkobiercy powołani do spadku na podstawie testamentu czy ustawy. 

   

Po uzyskaniu prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub uzyskaniu aktu poświadczenia dziedziczenia, możliwe jest złożenie wniosku o dział spadku.

Dział spadku jest czynnością prawną, która polega na ustaleniu jakie składniki masy spadkowej przypadną poszczególnym spadkobiercom ustalonym w I etapie postępowania, tj. osobom, które zostały ujęte w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akcie poświadczenia dziedziczenia. Można go dokonać bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być jednak zawarta w formie aktu notarialnego.

We wniosku o dział spadku należy powołać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia i spis inwentarza, a także podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują. Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu. Gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że stanowiła ona własność spadkodawcy. 

 

Zarówno skład, jak i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. Mając na uwadze, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, według tej daty ustalany jest skład spadku. Wartość składników wchodzących w skład masy spadkowej ustala się według stanu z dnia otwarcia spadku i według cen aktualnych. 

 

Warto także wspomnieć, że ustawodawca nie określił terminów, po których upływie złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, jak również wniosku o dział spadku byłoby niemożliwe. Jest to zatem możliwe w każdym czasie, nawet po upływie wielu lat od śmierci spadkodawcy.  

 

Zobacz także: Jak chronić dziecko przed długami spadkowymi?

#prawo spadkowe #spadek #testament #artur wdowczyk #sąd #notariusz