Mafiosi przenikają do polityki. Włoska mafia w ciągu ostatnich lat zmieniła swój sposób działania, poszerzyła pole aktywności w wielu branżach włoskiej gospodarki, ale i terytoriów. Wskazują na to raporty Antymafijnej Komisji oraz Antymafijnej Dyrekcji Śledczej. W XX wieku często dochodziło do zamachów, a obecnie mafiosi usiłują działać niezauważeni, wpływając na administrację i politykę lokalną. W ostatnich latach organizacje przestępcze we Włoszech ewoluowały oraz wyszły poza obszary, w których były zakorzenione od lat. Wynika tak z analizy Antymafijnej Komisji śledczej (Commissione Antimafia).We Włoszech znanych jest szczególnie kilka mafii, wywodzących się głównie z południowej części kraju, tzw. Mezzogiorno. Zajmują też kolejne terytoria, m.in. w środkowej i północnej części kraju. Mafie składają się zazwyczaj z tzw. klas bądź gangów („cosche”). W ich struktury wchodzą członkowie rodziny bliższej i dalszej, ale poza więzami krwi liczą się też inne formy przynależności, mniej lub bardziej sformalizowane. Przystępowaniu do mafii mogą towarzyszyć różne rytuały inicjacji i specyficzne sposoby przydzielania stanowisk. Do tego, w ostatnich latach na terenie Italii uaktywniają się coraz bardziej mafie z innych krajów. Działalność mafii we Włoszech Włoskie mafie zajmują się generalnie handlem narkotyków, choć w ostatnich latach usiłują dominować też w innych sektorach. Dążą do nawiązywania kontaktów z politykami i do wpływania na działalność różnych instytucji i kontrolowania przedsiębiorstw na danym terytorium. – Włoska mafia ma skłonność do przenikania także do legalnych aktywności na wysokich szczebla polityki, finansów; uważa się wręcz, że mafiosi przeniknęli do rekonstrukcji World Trade Center w Nowym Jorku. Nie wycofuje się z innych aktywności, powiedzmy – mniej wyrafinowanych – zaznaczył w rozmowie z portalem tvp.info Giuseppe Adamo, włoski absolwent Uniwersytetu Warszawskiego i autor pracy nt. międzynarodowej współpracy w celu zwalczania mafii we Włoszech. – To co się też bardzo zmieniło to relacja z polityką. Kiedyś to mafioso udawał się do polityka, by prosić o przysługi; dzisiaj zaś zauważa się, że od ostatnich 10 lat istnieje przeciwna tendencja – to polityk udaje się do mafioso, by prosić o przysługi – podkreślił Adamo. Jak dodał, „teraz to kandydat udaje się do mafioso, mówiąc, że potrzebuje głosów w wyborach”. Czytaj także: Boss mafii ‘Ndrangheta Rocco Morabito aresztowanyEkspert zwrócił uwagę, że mafie mają wpływ na wybory szczególnie w niektórych obszarach dotkniętych biedą. – Wraz z kryzysem ekonomicznym dochodzi do kontroli politycznej włoskiej mafii w kwestii głosów w Kalabrii – wskazał. – Tam, gdzie obecność mafii jest silna, tam gdzie rządzi, np. w dzielnicach Neapolu czy Palermo, tam jest duży wpływ na lokalną politykę – zaznaczył Adamo.Przyznał też, że „czasami polityka lokalna jest pośrednikiem, by dotrzeć do polityki państwowej”. Przez długi czas nie uważano, by kontrolowanie danego terytorium przez mafię w niektórych obszarach Włoch południowych było zagrożeniem względem państwa, a uznawano wręcz, że to zewnętrzne źródło władzy. Pozwoliło to na współistnienie władzy legalnej i tej „zewnętrznej”. – Na Sycylii są tereny, gdzie państwo nie jest widziane jako gwarant pomocy, ale jako wróg. Tworzą się więc stowarzyszenia, które mogą być uznawane za państwo w państwie. Często ludzi z tych związków są uznawani za bohaterów, bo dają jedzenie, pozwalają pracować, dają 50 euro na zakupy – wskazuje w rozmowie z portalem tvp.info Giuseppe Adamo, wskazując, że „tworzy się mechanizm psychologiczny”. Jak wyjaśnia, bieda i różne trudności „są podstawowym komponentem organizacji mafijnych, które pozwalają pracować, a państwo jest złe, bo chce odebrać dzieci, nakłada tysiące zasad”. – To bardzo trudne, bo albo wychowujesz do życia według zasad legalności, ale też dajesz możliwości do rozwoju, do pracy, albo będzie trudno uratować te osoby (spod wpływów mafii) – wyjaśniał ekspert ds. międzynarodowej współpracy w celu zwalczania mafii we Włoszech. Początkowo nie mówiono o działalności mafijnej, chociaż Włochy musiały się z nią liczyć już od 1860 roku, czyli od okresu zjednoczenia Włoch. Zaczęło się to zmieniać na początku lat 60. XX w., gdy rozpoczęto walkę z mafią. Przykładowo polityk Pio La Torre, który został zabity w Palermo w 1982 roku, wraz z Virginio Rognoni wprowadził ustawę o karalności przestępstwa polegającego na wstępowaniu do organizacji przestępczej. Od ponad 30 lat zwalczaniem działań przestępczych zajmuje się Antymafijna Dyrekcja Śledcza (Direzione Investigativa Antimafia, DIA). Okresowo przygotowuje raport dotyczący walki z mafią włoską. Mafia na Sycylii Cosa Nostra to mafia sycylijska, która działa na różnych terenach wyspy. Mimo licznych aresztowań szefów mafii (capomafia) i konfiskaty majątków, jest ona wciąż obecna w każdej prowincji na Sycylii. Tak jak wcześniej, nadal zajmuje się wymuszeniami, a szczególnie w prowincji Palermo i Caltanissetta. Ostatnio ponownie zainteresowała się handlem narkotyków. Usiłuje przenikać do sektorów przynoszących korzyści ekonomiczne, np.: turystyka, alternatywne źródła energii. Poszukuje układów, aby wpływać na wybory lokalnych administracji i na zamówienia publiczne, a w ostatnim czasie również na kwestie związane z przyjmowaniem migrantów. Mafiosi usiłują też wejść w posiadanie funduszy unijnych dla rolników.W latach 50. XX w. mafiosi zaczęli współpracować z Amerykanami, co wywołało walki wewnątrz sycylijskiej mafii. Starsza generacja była przywiązana do czerpania korzyści z własnego terytorium a nowe pokolenie widziało perspektywę w handlu narkotykami. Włosko-amerykańska wymiana handlowa wyszła na jaw w 1979 r., dzięki współpracy włoskiego sędziego Giovanniego Falcone i amerykańskiego prokuratora Rudolpha Giulianiego, którzy rozpoczęli śledztwo pod nazwą „Pizza Connection”. Dotyczyła importu heroiny ze wschodu Sycylii, dystrybuowanej we Włoszech i w USA poprzez pizzerie należące do rodzin mafijnych. Doprowadziło to do tzw. „wielkiego procesu” (maxi processo) w Palermo. W efekcie wielu mafiosów uciekło do Ameryki. Obecnie Cosa Nostra różni się od tej organizacji z przeszłości, która dokonywała rzezi, ale wciąż jest silna i zakorzeniona na terytorium Sycylii, więc też bardzo niebezpieczna. Ofiarami często były osoby, które usiłowały walczyć z mafią bądź sprzeciwiały się jej. – To Salvatore (Toto) Riina, który w latach 90. był tu szefem, zdecydował, by przyjąć ten sposób działania poprzez zamachy przeciwko państwu, by go pokonać, by dokonywać wręcz aktów terrorystycznych – wyjaśnia Adamo. Riina miał zlecić ponad 100 zabójstw. Został aresztowany 15 stycznia 1993 roku. Przełomowym momentem był też zamach na sędziów. 23 maja 1992 roku Giovanni Falcone, jego żona Francesca Morvillo i ochroniarze Vito Schifani, Rocco Dicillo i Antonio Montinaro zginęli w wyniku wybuchu trotylu na autostradzie Capaci w prowincji Palermo. Później, 19 lipca 1992 roku Paolo Borsellino i pięciu funkcjonariuszy policji również zginęło z powodu zamachu mafijnego pod budynkiem przy Via d’Amelio w Palermo. Ataki te wywołały znaczny sprzeciw państwa i mieszkańców. Od tego czasu mafia ucichła i używa mniej broni. To jednak nie jedyne zamachy na początku lat 90. Między innymi 28 lipca 1993 roku w Rzymie przy Bazylice św. Jana na Lateranie doszło do wybuchu bomby, przez co 22 osoby zostały ranne. 24 czerwca 1995 roku funkcjonariusze DIA aresztowali przedstawiciela Cosa Nostry, poszukiwanego od 1991 roku. Leoluca Bagarella był oskarżony o m.in. o zabójstwo i zamachy, w tym w 1992 roku. Później sycylijska mafia zaczęła też podejmować działania na terenie innych krajów europejskich, jak i poza starym kontynentem, w tym w Tajlandii. #wieszwiecejPolub nasDIA oceniła, że obecnie Cosa Nostra jest „coraz bardziej milcząca i merkantylistyczna”; ucieka się więc do zmów i korupcji, a umowy biznesowe są zawierane w oparciu o wzajemną opłacalność, a nie w wyniku gróźb lub zastraszania. W jednym z budynków w historycznej części Palermo zorganizowano wystawę fotograficzną, przedstawiającą historię zamachów mafii na osoby, które się jej naraziły, sprzeciwiając się jej działalności. Wystawa „Il NO Mafia Memorial” ukazuje też ważne wydarzenia dotyczące walki miasta Palermo przeciwko mafii. Zobaczyć na niej można zarówno zdjęcia ofiar, jak i kopie ówczesnych wycinków prasowych oraz opisy zdarzeń.Camorra „najbardziej europejską mafią” Inna mafia, która posiada znaczące wpływy, to Camorra z regionu Kampania. Ma ona duży udział w handlu narkotykami. Jest obecna zarówno w nielegalnych sektorach – np. sprzedaż podrobionych marek po okazyjnych cenach, jak i na legalnych rynkach, w szczególności w budownictwie, turystyce, sprzedaży hurtowej, zaopatrywaniu instytucji państwowych. A to dzięki relacjom z kręgiem politycznym i administracyjnym oraz z lokalnymi przedsiębiorcami. Do tego, zajmuje się też m.in. dystrybucją podrobionej odzieży, wprowadzaniem fałszywych banknotów euro, przemytem papierosów. Camorra składa się z licznych klanów, ale w odróżnieniu do innych organizacji przestępczych nigdy nie posiadała żadnej pionowej struktury zarządzającej ani najwyższego przełożonego. Powodowało to walki wewnętrzne o kontrolę nad terytorium, a w konsekwencji zabijanie własnych członków. W celu ograniczenia śmiertelnych walk oraz lepszego kontrolowania handlu narkotykami między latami 70. a 90. próbowano utworzyć organizację hierarchiczną, jednak do tej pory mafia ta ma strukturę horyzontalną, liczącą około 200 rodzin, niezależnych między sobą. Ugrupowania Camorry różnią się między sobą. W Neapolu ma charakter gangsterski, a młodzi mafiosi usiłują przejąć miejsce starych klanów, osłabionych przez liczne aresztowania. Czytaj także: Mafie czerpią korzyści podczas wojnyCamorra określana jest jako najbardziej europejska mafia. Poza tym, że posiada kilka punktów dystrybucji narkotyków w Brazylii i na Dominikanie, to ma też bardzo złożoną sieć udziałów w całej Europie, w tym we Francji, Hiszpanii, Portugalii, Grecji, Niemczech, Holandii i państwach wschodnich. Najniebezpieczniejsza mafia włoska Kolejną dużą włoską mafią jest ‘ndrangheta, która pochodzi z Kalabrii, ale rozprzestrzeniła się na różne obszary, aż zagranicę. Jej struktura jest bardziej horyzontalna niż wertykalna. Dzieli się też na mniejsze jednostki, tzw. ‘ndrine’, które są niezależne. Pozwala to na uniknięcie sprawiedliwości, bo każda „cosca” nie posiada dokładnych informacji o innych grupach. – Ma ogromny poziom tajemniczości, bo wielu mafiosów nie wie, kto nad nimi stoi, kto jest zarządcą. Są zamknięci we własnej bańce – wskazał Adamo w rozmowie z portalem tvp.info.Mafia kalabryjska nawiązuje relacje z grupami paramilitarnymi z Ameryki Południowej i z kartelami kolumbijskimi, by do południowych Włoszech sprowadzać kokainę. W latach 2000 we współpracy z meksykańskimi kartelami rozpoczęto transport narkotyków do Afryki środkowej i północnej. Ponadto, ‘ndrangheta zajmuje się zarządzaniem nocnymi lokalami, handlem bronią, przenikaniem do branży budowlanej, nielegalnym składowaniem i usuwaniem odpadów oraz lichwą. Według DIA mafiosi kalabryjscy mają nadal zdolność do łatwego zawierania współpracy z organizacjami narkotykowymi z Ameryki Południowej, jak i politykami, administratorami, przedsiębiorcami i osobami wykonującymi wolne zawody. Mafia kalabryjska angażuje się w działalność zagranicą, zarówno w Europie, m.in. w Hiszpanii, Francji, Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Niemczech, jak i w Australii, Kanadzie i w USA. Prowadzi także nielegalne biznesy zaczynając od Afryki północnej aż do takich krajów jak Somalia, Kenia i Kongo, gdzie dochodzi do nielegalnego usuwania odpadów i handlu bronią; w Wybrzeżu Kości Słoniowej i Togo przeprowadza się handel przedmiotami wartościowymi. Czytaj także: Proces przeciwko kalabryjskiej mafii ‘ndrangheta‘Ndrangheta w ostatnich latach była uważana za najniebezpieczniejszą włoską mafię, biorąc pod uwagę jej złożoność i okrutność. W styczniu 2020 roku rozpoczęto projekt I-CAN, w całości skupiony na walce właśnie z tą mafią. Zaangażowanych jest w niego 10 krajów, poza Włochami i Interpolem – Australia, Argentyna, Brazylia, Kolumbia, Kanada, Francja, Niemcy, USA, Szwajcaria i Urugwaj. – ‘Ndrangheta jest najsilniejsza, ponieważ posiada elementy ezoteryczne, ale też z tego względu, że Kalabria jest szczególnym regionem, bo jest całkowicie górzysta. Znajdują się tam miejscowości i obszary, do których nie można dotrzeć z powodu zniszczonych dróg – wyjaśnia Adamo.– Nie jest zorganizowana jako jednolita struktura. ‘Ndrangheta jest hierarchiczna, ezoteryczna, tajemnicza. W latach 70. porywali dzieci i żądali miliony euro. Trudno jest wykorzenić coś, co jest związane często z mentalnością, by nie powiedzieć, że z kulturą – dodał ekspert. Włoskie mafie w Apulii i w Rzymie W regionie Apulia istnieje mafia Sacra Corona Unita, która dzieli się na wiele kast równych między sobą. Zajmują się one handlem narkotyków i grami hazardowymi; działają też w sektorze restauracyjnym. Jak zauważa Komisja Antymafijna, szczególne zagrożenie czyha na terenie prowincji Foggia, gdzie apulijskie klany przenikają do sektora ekonomiczno-społecznego, w tym agrokultura, budownictwo, turystyka. Również stolica Włoch nie pozostała nietknięta. Mafia Capitale w Rzymie w przeszłości prała brudne pieniądze, wykorzystując do tego m.in. spółki finansowe, przedsiębiorstwa handlowe. Jak wskazała Komisja śledcza, Mafia Capitale podobnie jak inne mafie stosowała siłę zastraszania wynikającą z więzi przynależności. Czytaj także: Dzień pamięci ofiar mafiiWraz z aresztowaniami w grudniu 2014 roku okazało się, że są one zdolne, by przenikać do urzędu gminnego Rzymu. Tworzono bowiem system relacji korupcyjnych obejmujący najwyższe kierownictwo instytucji lokalnych, poprzez które organizacja przestępcza uzyskała od gminy Rzym szczególnie korzystne kontrakty dla kontrolowanych przez siebie przedsiębiorstw, w tym spółdzielni socjalnych, firm zajmujących się robotami ziemnymi i utylizacją odpadów. Poważnie kształtowało to sytuację polityczną i administracyjną w Rzymie; mafia miała wręcz wpływ na wybór osób na strategiczne stanowiska. Mafie zagraniczne We Włoszech oprócz lokalnych mafii coraz bardziej swoją działalność rozszerzają mafie zagraniczne. Mafie chińskie zajmowały się początkowo podrabianiem produktów i marek, a w ostatnim czasie rozszerzyły swoją nielegalną aktywność o zmuszanie do prostytucji, sprzyjanie nielegalnej imigracji, handel narkotykami.Inne mafie, w większości zorganizowane, takie jak nigeryjska bądź albańska współdziałają z klanami włoskimi, przede wszystkim w zakresie handlu narkotykami i fałszerstwa. Więcej o działalności mafii nigeryjskiej pisaliśmy tutaj. Niektóre zaś mafie zagraniczne działają niezależnie od włoskich organizacji przestępczych, ale uważając, by nie konkurować z nimi, głównie jeśli chodzi o ułatwianie nielegalnej imigracji, produkcję fałszywych dokumentów, przewóz migrantów, zmuszanie do prostytucji. „Odejście od gangsteryzmu” W ostatnio opublikowanym raporcie z II semestru 2021 r. DIA podała, iż model działania różnych organizacji kryminalnych coraz mniej przejawia przemoc, a zmierza do przenikania do sektorów ekonomicznych i finansowych. Podkreślono, że obecnie najbardziej wymagającą działań antymafijnych jest ‘ndrangheta, która jest „milcząca, ale bardziej niż kiedykolwiek zaciekła w swym działaniu biznesowym i przedsiębiorczym, jak również nieustannie jest liderem w handlu narkotykami”. Jak wskazano, niepokojącym zjawiskiem jest narzucanie się organizacji kryminalnych przedsiębiorcom „w kryzysie płynności finansowej”. Śledczy ocenili też, że mafiosi chcą wzmacniać współpracę z profesjonalistami i środowiskami instytucjonalnymi. „Bezwzględne i agresywne postępowanie z przeszłości zrobiło miejsce potrzebie przyjęcia cichych strategii zanieczyszczających i korupcyjnych” – wskazała DIA w raporcie. W rozmowie z portalem tvp.info Giuseppe Adamo zwrócił uwagę, że włoskie mafie odchodzą od „gangsteryzmu, który był wcześniej”. – Strzelano, prowadzono wojnę. Teraz to bardzo rzadkie, jeśli strzelają, ponieważ wszystko jest na wyższym poziomie, nie na poziomie ulicznym. Wszystko odbywa się na poziomie inwestycji, kontraktów, prania pieniędzy, otwierania aktywności, które są legalne lub są legalnymi aktywnościami, które mają przysłonić nielegalną działalność – powiedział ekspert ds. międzynarodowej współpracy w celu zwalczania mafii we Włoszech. Czytaj także: Blisko 80-letni boss mafii zaatakował strażników więziennychPrzywołał on też niedawny przypadek, gdy mafia „zorganizowała operację między Belgią a Holandią”. – Rozpoczęto śledztwo, ponieważ niektóre kalabryjskie rodziny – o nazwiskach, które odnosiły się do mafijskich grup ‘ndrine – otworzyły od 20 do 30 lodziarni, restauracji w ciągu 2-3 miesięcy. Działalność ta była podstawą do prania brudnych pieniędzy, bo pochodziły np. ze sprzedaży narkotyków. Narkotyki przypływały na statku do Belgii i Holandii – wskazał Adamo, dodając, że następnie narkotyki „były transportowane do innych części Europy”.