Wyjaśnia adwokat Artur Wdowczyk. Wydziedziczenie to pojęcie prawne, które często jest nieprawidłowo używane w języku potocznym. Wbrew powszechnemu rozumieniu oznacza ono pozbawienie w testamencie zstępnych (tj. każdego kolejnego potomka tej samej osoby: dziecko, wnuk, prawnuk, praprawnuk itd.), małżonka i rodziców spadkodawcy zachowku, a nie sytuację, w której spadkodawca mocą testamentu nie dokonał rozrządzenia na rzecz którejś z tych osób. Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, której celem jest zabezpieczenie interesów osób najbliższych spadkobiercy przed byciem pominiętym w testamencie. Zstępnym, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Zgodnie z treścią art. 1008 kodeksu cywilnego wydziedziczenie jest możliwe, jeżeli uprawniony do zachowku: • wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; • dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; • uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Powyższe wyliczenie ma charakter zamknięty, co oznacza, że nie jest możliwe wydziedziczenie z innych niż wskazane w tym przepisie powodów. Pamiętać także należy, że dla skuteczności wydziedziczenia niezbędne jest podanie w testamencie konkretnej przyczyny pozbawienia najbliższych zachowku przez spadkodawcę. Z uwagi na fakt, że interpretacja przesłanek wydziedziczenia może nastręczać pewnych trudności, z pomocą przychodzi doktryna oraz orzecznictwo. Jak słusznie wskazano w wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 24 czerwca 2013 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt: I C 284/12, „Uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego oznacza takie postępowanie spadkobiercy, które jest naganne, niedające się zaakceptować, narusza przyjęte normy moralne lub społeczne. Zachowanie takie nie odnosi się jednakże do jego relacji ze spadkodawcą i nie dotyka samego spadkodawcy. Chodzi tutaj o niemoralne prowadzenie się, prowadzenie nieuczciwej działalności, handel narkotykami, pijaństwo, znęcanie się nad osobami bliskimi. Ponadto spadkodawca musi wyraźnie ujawnić, że takiego postępowania spadkobiercy nie akceptuje, a spadkobierca takie wskazanie zignorować. Wreszcie zachowanie spadkobiercy musi być uporczywe, tzn. długotrwałe, zawinione, celowe i przemyślane, czemu towarzyszy świadomość braku akceptacji spadkodawcy i ignorowanie jego uwag. #wieszwiecejPolub nasUporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych oznacza również długotrwałe, świadome, zawinione ignorowanie takich obowiązków. Może tutaj chodzi o naruszenie obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy, ignorowanie jego potrzeb osobistych i materialnych, zerwanie więzi, nieudzielenie wsparcia czy pomocy, zarówno osobistej, jak i finansowej. Wyłącznie do samego spadkodawcy należy ocena czy spadkobierca naruszył obowiązki wynikające ze stosunków rodzinnych i sąd nie jest władny do zastępowania w tym zakresie samego spadkodawcy”. Zobacz także: Jak chronić dziecko przed długami spadkowymi?Odnosząc się natomiast do drugiej z wymienionych w art. 1008 k.c. przesłanek, wskazać należy, że do uznania wydziedziczenia za skuteczne nie jest konieczne skazanie wydziedziczonego prawomocnym wyrokiem za dane przestępstwo. Dokonując analizy tego przepisu, wspomnieć także wypada, że jako osobę najbliższą należy rozumieć osoby związane ze spadkodawcą tak silnymi więzami uczuciowymi, że czyn popełniony przeciwko jednej z tych osób można – z punktu widzenia dolegliwości, krzywdy czy cierpienia spadkodawcy – postawić „prawie że w równym rzędzie” z czynem popełnionym przeciwko samemu spadkodawcy (M. Pazdan [w:] Kodeks cywilny, t. 2, red. K. Pietrzykowski, 2009, kom. do art. 1008, nt 4–6). Co ważne, spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Zdarza się, że w chwili przebaczenia spadkodawca nie ma zdolności do czynności prawnych. W takiej sytuacji przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Na koniec warto także zasygnalizować, że wydziedziczenie zstępnego (dziecka, wnuka czy prawnuka) pozostaje bez wpływu na uprawnienie do zachowku zstępnych wydziedziczonego.