Tarcza antymobbingowa: sądy, inspekcja pracy i związki zawodowe

W ostatnich tygodniach w związku ze zwolnieniem Tomasza Lisa z redakcji tygodnika „Newsweek” dużo w przestrzeni publicznej mówi się o pojęciach mobbingu, dyskryminacji i prawach pracownika. Warto podkreślać, że w Polsce nie może być przyzwolenia na łamanie prawa pracy, które obowiązuje wszystkich tak samo, również zagranicznych pracodawców, którzy nie mogą w Polsce czuć się jak przysłowiowe święte krowy.

W praworządnym, demokratycznym i rozwiniętym kraju nie może być społecznego przyzwolenia na łamanie prawa pracy, podobnie jak żadnej innej gałęzi prawa. Wątpliwości związane z funkcjonowaniem prawa pracy muszą być rozwiązywane przez sądy pracy.

Ważną rolę w edukowaniu o mobbingu i dyskryminacji odgrywa Państwowa Inspekcja Pracy. Dodatkowym źródłem ochrony pracownika mogą być związki zawodowe, które potrafią zapewnić ochronę prawną nawet przeciwko najpotężniejszym międzynarodowym korporacjom.

Niech świadczy o tym fakt, że niedawno w sądach pracy zapadły korzystne dla związkowców z Solidarności wyroki przeciwko brytyjskiej Castoramie.

Dawid pokonał Goliata

Solidarność w Castoramie to prężna organizacja, istnieje od 2014 r. i liczy 450 członków. Organizacja może pochwalić się dużymi sukcesami - m.in. wywalczeniem kilkukrotnych podwyżek dla pracowników w trakcie zbiorowych negocjacji, czy wprowadzeniem zmian w funduszu socjalnym.

Niestety w 2019 r. pracodawca zdecydował się na otwarty konflikt z organizacją zwalniając 10 związkowców z 11 osobowego zarządu Solidarności. Jak twierdzą związkowcy, przyczyny zwolnienia dotyczyły działalności organizacji. Pracodawca rozwiązując umowy pominął fakt przysługującej pracownikom ochrony związkowej, która wynika wprost z ustawy.

Za zwolnionymi murem stanęła centrala związkowa.

– Młodzi ludzie zapisują się do związków zawodowych i za to zostają wyrzuceni z pracy. To skandal, że Castorama jako międzynarodowa korporacja nie przestrzega prawa pracy i konstytucji. To sytuacja kuriozalna, zarząd Castoramy nie wie, z kim zadarł. My nie odpuścimy, zwolnieni ludzie zostaną przywróceni do pracy – mówił w 2019 r. na antenie Polskiego Radio 24 Piotr Duda, przewodniczący NSZZ Solidarność.

– Castorama powinna wiedzieć, że prowadzi działalność w kraju cywilizowanym, gdzie obowiązują pewne normy i standardy. Uruchomimy wszystkie działania prawne i nieprawne. Na pewno tej sytuacji nie odpuścimy, na tym polega solidarność – zapewniał Duda.

Ostatecznie po ponad 900 dniach walki sąd pracy zdecydował o przywróceniu do pracy trojga związkowców.

– Toczyły się dwie sprawy. Pierwsza o przywrócenie do pracy zwolnionych działaczy, a druga, ściśle powiązana z pierwszą, o ustalenie liczebności organizacji związkowej. Szczególnie w tej drugiej poziom abstrakcji był wysoki. Dochodziło do sytuacji np. przedstawiania wniosku o przesłuchanie wszystkich członków organizacji związkowej w Castoramie. Jeśli sąd dopuściłby do tego, złamana zostałaby zasada anonimowości członków. Przedstawiano wiele opinii, wedle których racja stała po stronie Castoramy. W obliczu tak trudnych okoliczności wygraną można uznać za duży sukces – powiedział „Tygodnikowi Solidarność” Krzysztof Kapała, radca prawny reprezentujący zwolnionych działaczy.

Więcej edukacji

Na niepożądane zjawiska w pracy zawsze reaguje Państwowa Inspekcja Pracy.

„Inspekcja każde zgłoszenie traktuje z powagą. Priorytet w tym zakresie mają zgłoszenia dokonywane bezpośrednio przez osoby poszkodowane. W takich przypadkach inspektor pracy reaguje natychmiast, z jednej strony przekazując poszkodowanemu niezbędną wiedzę co do uprawnień, które ma, a z drugiej strony przeprowadzając czynności kontrolne u pracodawcy mające na celu sprawdzenie, czy zostały wdrożone właściwe procedury wyjaśniające” – wyjaśnia w specjalnym komunikacie instytucja.

Jednocześnie podkreśla, że w polskim prawie weryfikacja występowania negatywnych zjawisk w zakładach pracy należy do sądów.

„Zgodnie z Kodeksem pracy obowiązek przeciwdziałania mobbingowi spoczywa na pracodawcy. Jego realizacja może odbywać się na wiele sposobów, w tym przede wszystkim polegających na edukacji, szkoleniu pracowników, tworzeniu procedur antymobbingowych oraz antydyskryminacyjnych, przeprowadzaniu postępowań wyjaśniających w przypadku zgłoszenia skargi pracownika na wystąpienie zjawisk niepożądanych. Rolą Państwowej Inspekcji Pracy jest w tym wypadku wspieranie działań pracodawcy oraz reagowanie na zgłaszane przez pracowników skargi”.

Należy przy tym podkreślić, że ze względu na brak rozwiązań prawnych umożliwiających rozstrzyganie przez inspektora pracy o wystąpieniu tych zjawisk jego działania sprowadzają się w tym przypadku do dokonań prewencyjnych, takich jak weryfikacja procedur obowiązujących u pracodawcy, w tym wszelkich regulaminów antymobbingowych i antydyskryminacyjnych, na sprawdzaniu czy pracownik ma realne możliwości zgłoszenia zjawisk niepożądanych oraz na występowaniu do pracodawcy o wprowadzenie stosownych procedur w przypadku ich braku.

„Należy bowiem podkreślić, że jedynym organem uprawnionym do ostatecznego weryfikowania wystąpienia mobbingu czy dyskryminacji jest sąd, który w oparciu o zebrany materiał dowodowy ustala czy takie zjawisko miało miejsce i ewentualnie orzeka o stosownych odszkodowaniach dla poszkodowanego pracownika” – wyjaśnia Państwowa Inspekcja Pracy.

W Polsce przez lata dużo mówiło się o tym, że zbyt mało miejsca w programach szkolnych poświęcamy przedsiębiorczości. Może warto zacząć pytać o to, czy nie powinniśmy więcej edukować – zarówno dzieci jak i dorosłych – o prawach pracownika?

#Tomasz Lis #Mateusz Kosiński #sąd #inspekcja pracy #związki zawodowe