Polacy oswojonymi zwierzętami Niemiec? Wystąpienie Bodnara w całości

Odbierając w Niemczech nagrodę przyznaną przez Federalny Związek Towarzystw Niemiecko-Polskich (Deutsch-Polnische Gesellschaft Bundesverband e.V.) były Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar porównał Polskę do dzikiego zwierzęcia, którego Niemcy – jako mentor – mają oswajać. – Jeśli oswoi się zwierzątko, to nie można go później porzucić – wezwał Niemców w wystąpieniu, którego zapis opublikował na Facebooku. Publikujemy wystąpienie Bodnara w całości.

„Wczoraj w Getyndze odbyła się uroczystość wręczenia nagrody Dialogpreis przyznawanej przez Federalny Związek Towarzystw Polsko-Niemieckich. Ze względu na pandemię uroczystość była przesuwana w czasie i miała wczoraj podwójny charakter. Za 2021 r. nagrodę odebrali prof. Hans Henning Hahn oraz prof. Robert Traba, którzy od lat wspólnie studiują i opisują polsko-niemieckie miejsca pamięci. Ukazało się kilka potężnych monografii na ten temat, w obu językach” – zaczął swoje wystąpienie.

„Miałem zaszczyt odebrać nagrodę za 2020 r. Laudację wygłosiła prof. Angelika Nussberger z Uniwersytetu w Kolonii, była wiceprezes Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Pragnę się podzielić z Państwem treścią mojego wystąpienia, a w zasadzie jego tłumaczeniem, bo przemawiałem w j. niemieckim (co dość rzadko mi się zdarza)” – przyznał Bodnar.

„Dostojni Zgromadzeni Goście, Chciałbym serdecznie podziękować za to zaszczytne wyróżnienie, a prof. Angelice Nussberger za piękną laudację. Moje podziękowania kieruję także do osoby, która mnie nominowała do nagrody – Dyrektora Basila Kerskiego, kierującego Europejskim Centrum Solidarności – twierdzą liberalnej myśli oraz historii polskiej »Solidarności«” – dodał.

Bodnar: Wyraz wsparcia

„Traktuję nagrodę jako wyraz zaufania nie tylko dla mojej pracy, ale dla całego Biura Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce. Traktuję je również jako wyraz wsparcia dla całego środowiska prawniczego oraz pozarządowego, które walczy bez wytchnienia, od niemal 6 lat, o zachowanie w Polsce demokracji, rządów prawa, a także – co stało się ostatnio bardzo wyraźne – członkostwa Polski w Unii Europejskiej” – mówił Bodnar.

„Jest to wyróżnienie szczególne, ponieważ zostało przyznane, aby podkreślić przyjaźń i dialog polsko-niemiecki. Co więcej, trudno wyobrazić sobie lepszy moment na przeprowadzenie uroczystości. Pandemia ją opóźniła, ale może właśnie teraz jest dobry czas, aby niektóre kwestie wybrzmiały” – przekonywał.

„Na wstępie chciałbym się podzielić moimi osobistymi przemyśleniami na temat potrzeby dialogu polsko-niemieckiego. Urodziłem się w Gryficach. Przed Drugą Wojną Światową moja miejscowość nazywała się Greiffenberg. Znajduje się 30 km od Morza Bałtyckiego, a 100 km od Szczecina (przed wojną – Stettin). Mój ojciec trafił tam w wyniku Akcji Wisła. Jego cała rodzina, podobnie jak ponad 100 tysięcy innych osób, zostało wysiedlonych z terenów południowo-wschodniej Polski, z okolic Bieszczad. Zamieszkali na terenie Pomorza Zachodniego, obecnego województwa lubuskiego i województwa dolnośląskiego. Mama przyjechała z okolic Kielc w połowie lat 60-tych. Na Pomorzu Zachodnim się poznali, tam urodził się mój brat, a później ja” – wspominał były RPO.

„Mieszkając w Gryficach na każdym kroku spotykałem się z naturalnym dziedzictwem niemieckim. To pozwala wiele zrozumieć. Zmusza do refleksji. Historii nie zmienimy. Ale możemy wyciągać wnioski, jak również zastanawiać się jak wspólnie o nią dbać, jak ją upamiętniać. Dlatego szczególnie mnie cieszą inicjatywy takie jak albumy i książki historyczne wydawane przez Pana Zbigniewa Mieczkowskiego, emerytowanego pułkownika wojska polskiego i mieszkańca okolic Złocieńca (przed wojną – Falkenburg), poświęcone okolicom rzeki Drawy. To jest teraz jego Ojczyzna. Ale on stara się przypominać kto był przed nim, jak wyglądała historia społeczna i gospodarcza jego regionu. Poprzez dobrą pamięć okazuje szacunek. Inna inicjatywa to Gostków koło Wałbrzycha (przed wojną – Waldenburg), gdzie jedna rodzina postanowiła odkupić grunt i wyremontować cmentarz ewangelicki. Obecnie jest to jedna z największych atrakcji turystycznych, doceniona niedawno prestiżową nagrodą Kościoła luterańskiego” – wskazał.

Cytat z Konstytucji

Bodnar wskazał, że „ego typu inicjatyw, kultywujących pamięć, szukających dziedzictwa i prawdziwej historii, jest wiele”. „One przezwyciężają nacjonalizm, ksenofobię i nienawiść. One pozwalają na to, abyśmy zastanawiali się nad tym, co nas łączy, a nie co nas dzieli. Na tym można budować mosty i przyjaźń. Pozwolą Państwo, że podzielę się drugą historią. W 1995 r. trafiłem na studia w Warszawie. Na drugim roku poznałem mojego mistrza, prof. Mirosława Wyrzykowskiego. Nie zapomnę jak zasugerował mi przeczytanie 100-stronicowego komentarza do art. 1 ówczesnej Konstytucji »Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej«. W istocie ten komentarz był pierwszym źródłem mojej wiedzy o doktrynie niemieckiej na temat Rechtsstaat (państwo prawa – tłum. red.)” – opowiadał.

„Poznałem takie nazwiska jak Roman Herzog, Klaus Stern, Dieter Grimm. Później na jego seminariach studiowałem dzieła Ulricha Preussa, Jochena Froweina, Roberta Alexy’ego, Ingolfa Pernice, a nawet Juergena Habermasa. Teraz inspirują mnie niemieccy prawnicy – jak prof. Angelika Nussberger, prof. Franz Mayer, prof. Susanne Baer czy adwokat i pisarz Ferdinand von Schirach. Aktualnie promuję w Polsce jego inicjatywę »Jeder Mensch«” – wyliczał.

„Polska kultura prawna i przemiany po 1989 r. zostały zainspirowane i były wspierane przez niemiecką myśl prawniczą. Na tym opierało się konstruowanie w Polsce nowoczesnego państwa prawa, mechanizmów ochrony praw człowieka i demokracji. Na tym opieraliśmy naszą integrację europejską. Ale to powoduje – po stronie mentora – także szczególną odpowiedzialność. Jak w przypowieści z „Małego Księcia”. Jeśli oswoi się zwierzątko, to nie można go później porzucić” – apelował. „Mam na myśli odpowiedzialność za to, aby rzetelnie, a tym samym także krytycznie oceniać sytuację w Polsce. Czy doświadczenia historyczne nie stały się po prostu wygodną wymówką, aby nic nie mówić?” – dopytywał były RPO. „Pojawia się także ton: przymknijmy oko na nadużycia, bo biznes na nas naciska, aby uruchomić jak najszybciej polskie środki z Krajowego Planu Odbudowy. Czy to jest przejaw odpowiedzialności za całą Unię Europejską, jako wspólnoty opartej na wartościach? Aktualny kryzys w Polsce już teraz oznacza wiele złego dla Polaków, sędziów, prokuratorów, działaczy społecznych. Ale on może stać się także zarzewiem kryzysu egzystencjalnego dla Unii Europejskiej. Właśnie ze względu na tragiczne doświadczenia historyczne, właśnie na Niemcach i na Republice Federalnej Niemiec spoczywa szczególna odpowiedzialność za przyszłość Unii Europejskiej – całej Europy, w tym państw na wschód od dawnej Żelaznej Kurtyny” – przekonywał Bodnar.


Nie chodzi o krytykę, ale o życzliwe wsparcie tych wszystkich, którym zależy na Polsce demokratycznej, praworządnej i chroniącej prawa człowieka. Na Polsce, w której kierujemy się patriotyzmem konstytucyjnym. Na Polsce, która dba o dobrą pamięć, relacje sąsiedzkie i kultywuje różnorodność. Na Polsce – państwie, które może współkształtować przyszłość Unii Europejskiej i rozwiązywać wspólnie globalne problemy związane ze zmianą klimatu i rozwojem nowych technologii” – zaznaczył. „Dziękuję za uwagę i za nagrodę. Traktuję ją także jako moją własną osobistą odpowiedzialność za dbałość o kształtowanie dobrych relacji między naszymi społeczeństwami.”

#rzecznik praw obywatelskich #rpo #niemcy #adam bodnar