O co w istocie toczy się spór Polski z UE?

Opozycja mija się z prawdą głosząc, że polski Trybunał Konstytucyjny (TK) uznał Traktat o Unii Europejskiej (TUE) za sprzeczny z konstytucją, co rzekomo oznacza odrzucenie przez Polskę owego traktatu i polexit. Nic takiego nie nastąpiło. TK wskazał bowiem na niezgodność z konstytucją nie samego TUE czy któregokolwiek z jego artykułów, ale wykładni prawa unijnego stosowanej przez Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE).

W ten sposób Polska na bazie swej konstytucji odmówiła zgody na uznanie prawa TSUE do nadawania polskim sądom krajowym (powszechnym, administracyjnym, wojskowym i Sądowi Najwyższemu) kompetencji do:

a) pomijania w procesie orzekania przepisów Konstytucji RP i do orzekania na podstawie przepisów nieobowiązujących, uchylonych przez Sejm lub uznanych przez TK za niezgodne z konstytucją;

  b) kontroli legalności procedury powołania sędziego, w tym badania zgodności z prawem aktu powołania sędziego przez Prezydenta RP;

  c) kontroli legalności uchwały Krajowej Rady Sądownictwa zawierającej wniosek do prezydenta o powołanie sędziego;

  c) stwierdzania wadliwości procesu nominacji sędziego i w jego efekcie odmowy uznania za sędziego osoby powołanej na urząd sędziowski.

Polska ani żadne inne państwo członkowskie UE nie przekazały Unii kompetencji w zakresie kształtowania sądownictwa i TSUE nie ma prawa podważać konstytucyjnych praw Rzeczypospolitej w tym zakresie.

   Uprawnienia TSUE

  TSUE ma wyłącznie takie kompetencje, które zostały mu nadane w traktatach przyjętych i ratyfikowanych przez państwa członkowskie i tylko w tych obszarach merytorycznych, w których owe państwa, jako gospodarze procesu integracji europejskiej, kompetencje te mu nadały. Ma więc prawo do rozstrzygania spraw dotyczących przestrzegania przez instytucje unijne i państwa członkowskie dorobku prawnego UE.

Wyjaśnijmy - istnieje pewien wspólnotowy dorobek prawny, regulujący różne kwestie w skali całej UE. Te regulacje, jako że zostały przyjęte na poziomie UE i upowszechnione jako prawo wspólnotowe - jednolite dla całej Unii, mają wyższą rangę prawną niż ewentualne ustalenia w konkretnych kwestiach na poziomie poszczególnych państw.

  To logiczne - inaczej żadne prawo wspólnotowe nie mogłoby istnieć, gdy raz przyjęte regulacje za chwilę mogłyby być zmienione przez dowolne państwo w dowolnym kierunku.Tak niczego nie udałoby się na trwale uzgodnić i ustalić. To do orzekania w odniesieniu do tego właśnie prawa wspólnotowego sprowadzają się kompetencje TSUE.

System organizacji sądów w Polsce (i w każdym innym państwie UE) nie jest natomiast prawem wspólnotowym. Jego organizacja należy do wyłącznych kompetencji poszczególnych państw. Jedynie w sytuacji, gdyby istniał identyczny we wszystkich państwach UE system sądownictwa, ustalony w drodze negocjacji i porozumień na szczeblu UE i przyjęty jako część wspólnotowego dorobku prawnego UE, tzw. acquis communautaire, TSUE mógłby się w tej kwestii wypowiadać.

Ponieważ tak nie jest i nic nie wskazuje na ujednolicenie systemu prawnego we wszystkich krajach członkowskich, przyjętego jako część prawa europejskiego, TSUE nie ma żadnych kompetencji do wypowiadania się na ten temat, a tym bardziej prawa do podejmowania próby rozstrzygania czegokolwiek w odniesieniu do systemów prawnych krajów członkowskich. Jest to uzurpacja bez żadnych podstaw prawnych.

  W rozumieniu prawnym bowiem system organizacji sądownictwa w krajach członkowskich nie jest częścią prawa europejskiego. TSUE usiłując nadać sądom krajowym w Polsce prawo do oceny np. legalności procedur powoływania sędziego, gdyby działał legalnie siłą rzeczy musiałby nadać takie samo uprawnienie sądom niemieckim, francuskim, duńskim, portugalskim etc. co oczywiście wszędzie zostałoby z oburzeniem odrzucone.

Nie może też zakazać np. przenoszenia sędziego polskiego na inne stanowisko bez jego zgody. By mógł, zakaz taki musiałby istnieć w prawie wspólnotowym, tzn. mieć charakter ogólnounijny i TSUE musiałby uznać, że taka praktyka jest niedopuszczalna także wobec wszystkich innych sędziów w każdym państwie członkowskim UE.

Takich uprawnień Trybunał z Luksemburga jednak nie ma, gdyż państwa członkowskie mu ich nie nadały i polski TK jedynie stwierdził m.in. ten oczywisty fakt.

 Wierzchołek góry lodowej

  Wyrok TK, wskazujący na wyższość Konstytucji RP nad decyzjami TSUE, usiłującego w sposób nieumocowany traktatowo nadawać sobie uprawnienia w obszarach niepodległych jego kompetencji i zarządzać systemem sądownictwa w Polsce w sposób sprzeczny z ową konstytucją, jest jedynie kolejną odsłoną znacznie szerszego starcia, będącego przejawem głębszych procesów politycznych, zachodzących w UE, niż tylko te dotykające relacji Polski z liberalno-lewicowym głównym nurtem unijnym. By zrozumieć istotę tego, co się obecnie dzieje, trzeba na całą sytuację spojrzeć z szerokiej perspektywy, uwzględniając historię ostatnich 30 lat.

 Nieustające pogłębianie integracji pod egidą Niemiec i Francji

  Wraz z podpisaniem traktatu z Maastricht (1992) proces integracji europejskiej wszedł w nową erę, przekształcając się z projektu pragmatycznego w projekt ideologiczny, z wypisanym na sztandarze hasłem „coraz ściślejszej unii” (ever closer union), która choć postulowana już w traktacie paryskim z 1957 r., stała się rzeczywistością polityczną dopiero w 1993 r. i odtąd konsekwentnie była realizowana na bazie kolejnych traktatów: amsterdamskiego z 1997 r., nicejskiego z 2001 r., niedoszłego traktatu konstytucyjnego z 2004 r. i lizbońskiego z 2007 r.

  Trudności z ratyfikacją poszczególnych traktatów w drodze referendów i zmuszanie narodów do ponownego głosowania aż do uzyskania „właściwego wyniku” towarzyszyły traktatom z Maastricht (przy ratyfikacji którego powtarzano referendum w Danii), Nicei (dwukrotne referendum w Irlandii) i Lizbony (ponownie Irlandia). W wypadku traktatu konstytucyjnego referenda we Francji i w Holandii dały wynik negatywny, formalnie politycznie „uśmiercając” to porozumienie, choć w istocie doszło do jego reinkarnacji w postaci traktatu lizbońskiego. „Nie” Francuzów nie mogło być bowiem potraktowane tak jak „nie” Duńczyków czy Irlandczyków - jak by powiedział Jean-Claude Juncker: „bo to Francja”. Należało więc zachować pozory jego uszanowania.

 Zmiana metody – pozatraktatowe poszerzanie kompetencji UE w drodze uzurpacji

  Doświadczenie to przekonało mainstream unijny, że dalsze pogłębianie integracji europejskiej, rozumiane jako przekazywanie suwerenności z państw członkowskich do Brukseli, nie może odbywać się zgodnie z obowiązującym prawem tzn. w drodze zmian traktatowych, gdyż ryzyko ich odrzucenia przez wyborców, graniczy z pewnością.

  Traktat lizboński był więc ostatnim traktatem o UE. Liczy sobie już 14 lat, a tak długa przerwa w przyjmowaniu nowych traktatów (poprzednie - przypomnijmy - przyjmowano w rytmie co 3-4 lata: 1992, 1997, 2001, 2004, 2007) nie wynika z zaniechania przez unijny mainstream zamiaru stałego pogłębiania integracji w ramach UE, lecz z uznania metody traktatowej za nieużyteczną, a nawet za zagrażającą powodzeniu tego projektu. Wybrano zatem metodę politycznego „rozpychania się” instytucji unijnych (Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i TSUE) usiłujących metodą faktów dokonanych uzurpować sobie uprawnienia nie nadane im w traktatach i łamać opór sprzeciwiających się temu państw.

 Budowa sformalizowanego systemu hegemonii mocarstw

  Zmiany wprowadzone do systemu unijnego na mocy traktatu lizbońskiego osłabiły pozycję instytucji UE i mniejszych państw wobec wielkich mocarstw. Prezydencję w UE sprawowaną kolejno przez wszystkie państwa (co tym mniejszym dawało unikalne okazje do wpływania na całokształt polityki unijnej), zamieniono na prezydencję w Radzie UE. Szefowie rządów państw prezydujących i ich ministrowie spraw zagranicznych przestali przewodniczyć odpowiednio Radzie Europejskiej i Radzie UE w formacie ministrów spraw zagranicznych, zastąpieni przez urzędników unijnych, nominowanych w wyniku zakulisowych procedur zdominowanych przez mocarstwa – głównie Niemcy.

Jedyny niegdyś najwyższy urzędnik UE – przewodniczący Komisji Europejskiej stał się jednym z trzech - dodano mu szefa unijnej dyplomacji i przewodniczącego Rady Europejskiej. Jego pozycja w stosunku do mocarstw unijnych została zredukowana. System głosowania w Radzie UE, oparty od początku procesu integracji europejskiej na zasadzie przeszacowania państw małych, po to by z ich głosem musiano się liczyć, został zastąpiony systemem proporcjonalnym w stosunku do liczby ludności.

  Zatwierdziło to formalnie, istniejącą dotąd jedynie faktycznie i częściowo amortyzowaną systemem ważenia głosów, przewagę mocarstw nad pozostałymi państwami i umocniło ją. Kryzysy finansów południa strefy euro, kryzys imigracyjny i kryzys covidowy, najsilniej uderzając w południową flankę UE, osłabiły Francję, Włochy i Hiszpanię, a pominąwszy kryzys imigracyjny relatywnie wzmocniły Niemcy. Brexit dodatkowo zachwiał równowagą polityczną w UE, usuwając z gry Wielką Brytanię, hamującą niemieckie i francuskie projekty pogłębionej integracji.

  Przewaga lewicowo-liberalnego mainstreamu w strukturach UE stała się miażdżąca, a dążenie do jak najściślejszej integracji z naruszeniem zasady równości państw nabrało rozmachu. Sytuacja ta zaostrzana rywalizacją o kurczące się w wyniku wyżej wymienionych kryzysów zasoby unijne, pochłaniane przez narastające wyzwania, musiała doprowadzić do starcia. Jego tłem, szczególnie na scenie Parlamentu Europejskiego, jest przy tym starcie ideologiczne unijnego mainstreamu z konserwatywnymi rządami Polski, Węgier i coraz wyraźniej także Słowenii.

 Unijna scena polityczna

  Scena polityczna Unii Europejskiej nie dzieli się na „proeuropejskie siły jej głównego nurtu, nowoczesne, demokratyczne, wyedukowane i patrzące w przyszłość” oraz „wrogich Unii Europejskiej nacjonalistycznych populistów, wstecznych i prymitywnych”. Ten podział rodem z propagandy euroentuzjastów jest nie tylko nieprawdziwy, ale i analitycznie nieużyteczny, gdyż niczego nie objaśnia. (Populiści są po obu stronach barykady, czymże bowiem, jeśli nie populizmem, jest głoszenie autonomii strategicznej UE i jednoczesne protestowanie przeciw wydawaniu 2 proc. PKB na zbrojenia albo szermowanie hasłem swobód europejskich przy jednoczesnym ograniczaniu przy pomocy dyrektywy o pracownikach delegowanych swobody świadczenia usług przez firmy przewozowe ze wschodniej flanki UE).

Unijna scena polityczna nie dzieli się zatem na „mądrych i uczciwych” oraz „głupich i niecnych” lecz na obóz kontynuacji obecnego modelu integracji europejskiej i obóz zmian – czyli reform.

 Ten pierwszy hołduje hasłu nieustającego pogłębiania integracji – w istocie prowadzi do centralizacji UE pod batutą wiodących mocarstw (Niemiec i słabnącej Francji), opartej na łamaniu odrębności mniejszych lub słabszych państw członkowskich i transferze ich suwerenności do brukselskiego centrum. Unia w tym ujęciu staje się asymetryczną federacją, w której mocarstwom dominującym przypada rola kierownicza, a pozostałym podrzędna. Spory w tym obozie poza niemiecko-francuskimi rozbieżnościami w zakresie uwspólnotowienia długów i surowości dyscypliny budżetowej, mają charakter drugorzędny lub pozorny.

  Obóz zmian jest mniej spójny, a jego program dopiero się rodzi. To co można o nim powiedzieć to fakt, że zmierza on do zachowania UE jako związku równoprawnych państw. Chce ograniczenia kompetencji i ambicji instytucji centralnych UE do rozmiarów umożliwiających skuteczne wypełnianie przyjętych przez nie zadań w zakresie w jakim służy to interesom wszystkich państw członkowskich.

Model pierwszy – centralistyczny – prowadzi do reakcji zagrożonych w swej suwerenności narodów i grozi rozsadzeniem UE. Model drugi redukuje napięcie, uzgadnia ambicje UE z jej realnymi możliwościami i otwiera w ten sposób szanse na odrodzenie się społecznego poparcia dla procesu integracji europejskiej, załamującego się w licznych państwach Europy Zachodniej i tracącego popularność także w naszym regionie.

Każda uzurpacja instytucji unijnych (ich działanie poza przypisanymi im w traktatach kompetencjami) wypycha bowiem centrowych eurorealistów na pozycje eurosceptyczne. Szkodzi więc Unii, a nie ją umacnia.

 Wszystkie znane unie, od kalmarskiej (średniowiecznej unii Skandynawów) po Jugosławię, upadały wskutek niepohamowanego dążenia najsilniejszego w nich podmiotu do zdominowania pozostałych i do uniformizacji wszystkiego z lekceważeniem interesów i tradycji poszczególnych części składowych unii.

Nigdzie się to nie udało i nie ma powodu przypuszczać, by udało się tym razem. Koszty upadku unii bywają jednak dramatycznie wysokie i rozsądnie jest zapobiegać takim katastrofom poprzez wyhamowanie ambicji hegemonistycznych i centralistycznych tych, którzy je przejawiają.

O co toczy się spór? – wnioski

  Istota sporu Polski z obozem rządzącym Unią polega na tym, że mainstream UE chce nieustannego pogłębiania integracji, rozumianego jako transfer suwerenności z państw członkowskich do niewybieralnej i nieodpowiedzialnej przed wyborcami centrali UE, kontrolowanej faktycznie przez Niemcy i w słabnący sposób przez Francję. Zwolennicy mainstreamu unijnego udają przy tym, zupełnie jakby wywodzili się z tradycji moskiewskiej, że bycie opozycją wobec rządzących (unijnego mainstreamu) jest równoznaczne z byciem wrogiem państwa (Unii).

  Tymczasem – jak w każdej demokracji – także w tej unijnej - opozycja wobec rządzących w UE nie oznacza wrogości wobec samej Unii, lecz inny pomysł na naturę procesu integracji. Model pogłębiania integracji w oparciu o coraz to nowe traktaty wyczerpał się. Wszyscy wiedzą, że kolejny traktat zostanie odrzucony przez wyborców.

Jedyną dostępną metodą jest więc rozpychanie się kompetencyjne instytucji UE w sposób pozatraktatowy, czyli niezgodne z prawem uzurpowanie sobie kompetencji traktatami im nie przypisanych i potem wymuszanie ich uznania presją polityczną i finansową. To prosta droga do rozsadzenia UE wskutek buntu narodów. Polska, walcząc przeciw temu procederowi, działa na rzecz ocalenia procesu integracji europejskiej.

#trybunał konstytucyjny #polexit #polska #Unia Europejska #tk #tsue