„Wojna trybunałów”. Jak spór między prawem UE i krajowym rozstrzygały inne państwa?

Trybunał Konstytucyjny w środowym orzeczeniu mówi „stop” pozatraktatowym zapędom Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Po wydaniu wyroku politycy opozycji rozpętali burzę i grzmią o polexicie. Polska nie jest jednak pierwszym krajem, który nie wykonał postanowienia TSUE. Przed nami jeszcze wyrok TK ws. prymatu prawa unijnego nad krajowym. Jednak i tutaj orzeczenia dające pierwszeństwo przepisom krajowym zapadały już w Niemczech, Francji, Czechach, Włoszech, Hiszpanii i na Litwie. O co chodziło w tych sprawach?

Spór między instytucjami unijnymi i stolicami państw członkowskich o to, czy prawo UE stoi nad prawem krajowym, czy odwrotnie toczy się od lat. Wbrew temu, co w Polsce mówią polityczni oponenci rządu, Polska nie jest odosobniona w wątpliwościach.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Polski Trybunał Konstytucyjny, który zajmuje się pytaniami polskiego premiera i w czwartek ma wydać orzeczenie, nie będzie zresztą orzekał po raz pierwszy w kwestii relacji prawa wspólnotowego i krajowego – o czym mówił na antenie TVP Infowiceminister sprawiedliwości Marcin Romanowski.

Jednym z przyczynków dyskusji było orzeczenie niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego z maja 2020 r., który podważył wcześniejsze orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE dotyczące skupu obligacji przez Europejski Bank Centralny. Więcej o tym wyroku pisaliśmy tutaj.

Ból głowy KE po orzeczeniu w Niemczech

Orzeczenie niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego wywołało obawy Komisji Europejskiej, choć przez ponad rok nie spowodowało żadnej reakcji. Nieoczekiwanie 9 czerwca KE rozpoczęła wobec Berlina procedurę naruszenia prawa UE. Co ciekawe, tego samego dnia Komisja wysłała list do polskiego rządu, domagając się od premiera Mateusza Morawieckiego wycofania jego wniosku do polskiego Trybunału Konstytucyjnego.

Polska i Niemcy to niejedyne kraje członkowskie, w których wydane zostały takie orzeczenia. Podobnie wyroki, wskazujące na prymat prawa krajowego nad unijnym, zapadały m.in. we Francji, Czechach, Włoszech, Hiszpanii i na Litwie.

Francja: Konstytucja nadrzędnym prawem

W kwietniu tego roku francuska Rada Stanu, najwyższy sąd administracyjny, orzekła w uzasadnieniu decyzji ws. zbierania danych przez operatorów komórkowych, że tamtejsza konstytucja jest nadrzędna wobec prawa europejskiego.

Wcześniej, w 2001 r. Rada Stanu zawyrokowała, że zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego nie może podważać mocy francuskiej konstytucji.

Ustrój sądów w Rumunii

8 czerwca rumuński Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie przepisów ustawy o ustroju sądów, stwierdzając, że prawo UE nie ma pierwszeństwa nad rumuńską konstytucją.

Zobacz także: Kolejny kraj buntuje się w TSUE. „Historyczny moment w Unii”

Hiszpania przeciwko TSUE

Tymczasem w styczniu 2020 r. Sąd Najwyższy Hiszpanii odrzucił wyrok TSUE w sprawie w sprawie Oriola Junquerasa, który został wybrany na europosła. Dała do zrozumienia, że porządek prawny Hiszpanii jest ważniejszy niż unijny.

Orzeczenia sądów konstytucyjnych w Czechach i na Litwie

Podobne wyroki były też wydawane w poprzednich dekadach. Np. litewski Trybunał Konstytucyjny w 2006 r. orzekł, że prawo UE ma pierwszeństwo nad zwykłymi aktami prawnymi litewskiego parlamentu, ale nie nad konstytucją tego kraju.

Również w 2006 r. Sąd Konstytucyjny Czech w wyroku ws. kwot cukrowych odrzucił doktrynę bezwzględnego pierwszeństwa prawa wspólnotowego.

Belgia woli prawo unijne, Irlandia wpisała to do konstytucji

W części państw członkowskich wydane zostały też odmienne orzeczenia, wskazujące na prymat prawa unijnego nad krajowym. Tak było w Belgii, gdzie w 1971 r. sąd orzekł, że regulacje unijne przeważają nad belgijskim prawem krajowym, w tym konstytucją. W Irlandii kwestia prymatu prawa unijnego nad krajowym została nawet wpisana do konstytucji.

Zobacz także: Ewa Kopacz o polskiej konstytucji. Szokujące słowa w TVN24

teraz odtwarzane

#tsue #trybunał konstytucyjny #niemcy #hiszpania #francja #dania