Starość nie radość, młodość nie wieczność – powiada przysłowie. Starość nie radość, młodość nie wieczność – powiada przysłowie. I tak na ogół jest, ale co to byłby za świat bez wyjątków. Pierwszy w kolejce po „kartę seniora” stoi na ogół nasz mózg, który zaczyna tracić właściwą sobie skuteczność funkcjonowania już w połowie przeznaczonych nam średnio lat. Neurobiolodzy z Massachusetts General Hospital badają od dawna osoby mimo poważnego wieku charakteryzujące się świetna pamięcią i zdolnościami kognitywnymi młodzieży studenckiej. <a href="https://www.tvp.info/50871732/magdalena-kawalec-segond-mozg-czyli-kosmiczna-tajemnica" target="_blank"><b>Mózg to skomplikowany organ i już pisywałam o tym, że dałby się spokojnie – i to się naukowo robi – porównać z kosmosem </b></a>. Składa się z wielu anatomicznie odróżnialnych struktur i znacznie mniej widocznych, ale nie mniej istotnych funkcjonalnych sieci. Z drugiej strony zagadnienia jest starzenie się. Bardzo skomplikowany fizjologiczny proces, któremu „razem i w porozumieniu” ulegają tak molekuły budujące nasze komórki (np. DNA), jak same komórki, jak zbudowane z nich tkanki i organy (takie jak mózg), a wreszcie organizm jako całość. To ostatnie starzenie widać najlepiej gołym okiem. Siwe włosy, pomarszczona i poprzebarwiana skóra, trudniejsze gojenie się ran, większa łamliwość kości, słabszy układ odporności…. <br /><br /> <h2>Krzyżówki i inne łamigłówki </h2><br /> Wymieniać można bez końca. Niemal jednak zawsze, na samym początku tych zmian, na równi z pierwszym siwym włosem, zostaniemy zaskoczeni pierwszym słowem, które z pewnością znamy, ale nie możemy go przywołać z pamięci. Dostrzegamy, że coś jest nie tak. Na ogół, o ile mamy świadomość swojej wcześniejszej umysłowej sprawności, podejmujemy walkę. <b>Krzyżówki i inne łamigłówki nie bez kozery są tak doceniane, gdy wejdziemy w wiek emerytalny. </b>Podobnie jak uczenie się nowego języka, jakieś zajęcia w ramach uniwersytetu trzeciego wieku czy zajmowanie się wnukami – robienie z nimi zadań szkolnych, a także dostosowana do wieku aktywność fizyczna i dieta mogą opóźnić starzenie się naszego układu nerwowego. <br /><br /> <b>Zobacz także: <a href="https://www.tvp.info/aplikacja" target="_blank">Pobierz aplikację mobilną i oglądaj TVP INFO na żywo</a></b> <br /><br /><a href="https://tygodnik.tvp.pl/48592733/gdy-adam-mial-130-lat-urodzil-mu-sie-syn-zycie-na-500-procent-normy" target="_blank"><b>Jak „dobrze się trzymać” mimo wieku, jest dziś zagadnieniem interdyscyplinarnych badań naukowych </b></a>, starających się dać nam narzędzia do jak najdłuższego utrzymania osób w podeszłym wieku w stanie autonomii. Aby mogli samodzielnie o siebie dbać – nie ukrywajmy, że w związku ze starzeniem się społeczeństw naszego kręgu cywilizacyjnego, jest to potrzeba chwili i wielu chwil następnych.<b>Nie wszyscy jednak przestają z wiekiem pamiętać i rozumieć informacje podawane przez media czy muszą zacząć używać mnemotechnik, aby zapamiętać, gdzie są klucze</b>. Istnieją i są od lat badani w Massachusetts General Hospital przez grupę Alexandry Touroutoglou „superstarcy” (ang. superagers). Tak nazywają uczeni osoby w podeszłym wieku zachowujące młodzieńczą pamięć. Jak wyjaśniają w swej publikacji na łamach „Cerebral Cortex” sami amerykańscy neurobiolodzy: „Wcześniejsze badania wykazały, że „superstarcy” wykazują większą strukturalną i wewnętrzną funkcjonalną integralność mózgu, co przyczynia się do ich młodzieńczej pamięci. Jednak dotąd nie badano aktywności mózgu, gdy te osoby uczą się i zapamiętują nowe informacje.” <br /><br /> Istnieją techniki, jak rezonans magnetyczny (MRI) i jego odmiana funkcjonalna (fMRI, która w przeciwieństwie do MRI analizującego strukturę, pokazuje aktywność różnych obszarów mózgu podczas wykonywania zadań), pozwalające niejako obserwować mózg przy pracy. Zatem istotnie ciekawym jest zobaczyć, co takiego inaczej strukturalnie i funkcjonalnie mają w mózgu „superstarcy”. Już w 2016 r. Touroutoglo ze współpracownikami zidentyfikowali grupę dorosłych w wieku powyżej 65 lat z niezwykłą wydajnością w testach pamięci. Wtedy, korzystając z MRI, odkryto, że struktura mózgów tych osób w podeszłym wieku i łączność ich sieci neuronowych bardziej przypominają mózgi młodzieży. <b>Osoby te uniknęły atrofii mózgu typowej dla osób starszych. </b><div class="facebook-paragraph"><div><span class="wiecej">#wieszwiecej</span><span>Polub nas</span></div><iframe allowtransparency="true" frameborder="0" height="27" scrolling="no" src="https://www.facebook.com/plugins/like.php?href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Ftvp.info&width=450&layout=standard&action=like&show_faces=false&share=false&height=35&appId=825992797416546"></iframe></div> <h2> Test pamięci </h2><br /> W dziś sprawozdawanym badaniu 40 osobom starszym (średnia wieku 67 lat) zadano bardzo trudny test pamięci, i w tym czasie obrazowano aktywność różnych obszarów ich mózgu za pomocą fMRI. Jako kontrolę, temu samemu testowi pamięci i neuroobrazowaniu poddano grupę 41 młodych osób (średnia wieku 25 lat). Uczestnicy badania najpierw obejrzeli 80 zdjęć, z których każde było połączone z przymiotnikiem. Np. pejzaż miejski ze słowem „przemysłowy” lub twarz mężczyzny ze słowem „średni”. Ich pierwszym zadaniem było ustalenie, czy słowo pasuje do obrazu, w procesie zwanym kodowaniem. Po 10 minutach uczestnikom zaprezentowano 80 par obraz-słowo, których właśnie się nauczyli, dodatkowe 40 par nowych słów i obrazów oraz 40 przestawionych par składających się ze słów i obrazów, które widzieli wcześniej. <b>Drugim zadaniem było przypomnienie sobie, czy widzieli wcześniej każdą konkretną parę słowo-obraz, czy też patrzyli na nową lub zmienioną parę. </b>W tym teście bardzo istotny – ze względów oczywistych, gdyż zadanie dotyczyło tzw. pamięci wzrokowej – był obszar kory wzrokowej, który przetwarza bodźce wzrokowe i jest szczególnie wrażliwy na starzenie się. Każda grupa znajdujących się tam neuronów jest selektywnie zaangażowana w przetwarzanie różnych kategorii obrazów (twarze, obiekty, trójwymiarowa sceneria – szerszy plan). <b>Owa selektywność poprawia wydajność przetwarzania tego, co widzimy i zapamiętywania. <br /></b><br /> Podczas starzenia się owa selektywność, zmniejsza się, a grupa neuronów, które kiedyś reagowały głównie na twarze, aktywuje się dla innych obrazów. Mózg ma teraz trudności z tworzeniem unikalnych wzorców aktywacji neuronowej dla różnych typów obrazów, co oznacza, że tworzy mniej charakterystyczne mentalne reprezentacje tego, co dana osoba widzi. To jeden z powodów, dla których starsze osoby mają problem z zapamiętywaniem, gdy oglądają telewizję, czytają artykuł lub zjadają określony posiłek.<b> <a href="https://tygodnik.tvp.pl/54223683/algi-przywracaja-wzrok" target="_blank">Widzi bowiem w istocie nasz mózg, tworząc reprezentacje, a nie oko, odbierając sygnały świetlne</a></b>. <br /><br /> W powyżej opisanym badaniu „superstarcy” radzili sobie jak młodzieńcy, taki też był obraz funkcjonowania (zróżnicowania neuronowego czyli selektywności) ich kory wzrokowej brzusznej. Ponieważ badania trwają lat 6, a nie 60, nie wiadomo, czy ich mózgi zawsze były bardziej wydajne niż ich rówieśników tracących z wiekiem pamięć, czy też z biegiem czasu wypracowali mechanizmy kompensujące starzenie się mózgu. A to pytanie kluczowe.<b> Bo jeśli to zjawisko wrodzone, czas zacząć „grzebać w genach”, aby zrozumieć jego podłoże.</b> Jeśli zaś nabyte, warto zrozumieć, co owi „superstarcy” robią inaczej, że czas się dla ich mózgów zatrzymał. <br /><br /> <a href="/twoje-info"><img alt="Twoje INFO - kontakt z TVP INFO" src="https://s.tvp.pl/repository/attachment/4/4/6/446ae7032ad7145311025c27ebb077441541685773263.jpg" title="Twoje INFO - kontakt z TVP INFO" width="100%" /></a>Jak wyjaśniają sami autorzy badania: „Biorąc pod uwagę, że wierność przetwarzania zmysłowego w korze mózgowej zależy od plastyczności neuronalnej, a tę można wyszkolić, mechanizmy te (poziomu zróżnicowania neuronalnego) mogą być potencjalnymi biomarkerami dla przyszłych interwencji mających na celu promowanie „dobrego” starzenia się.” <br /><br /> <h2> Badania kliniczne </h2><br /> Obecnie naukowcy prowadzą badanie kliniczne, aby ocenić, czy nieinwazyjna stymulacja elektromagnetyczna (tzw. TMS), która pobudza elektrycznie wybrane obszary mózgu, może poprawić pamięć u osób starszych. Naukowcy planują również zbadać inne poza korą wzrokową regiony mózgu, aby lepiej zrozumieć, w jaki sposób „superagers” uczą się i zapamiętują, a także zbadają styl życia i inne czynniki, które mogą przyczynić się do niesamowitej pamięci tych osób. <br /><br /> Powiadają, że starość się Panu Bogu nie udała. Nie jestem jeszcze w wieku, by dobijać się tym przysłowiem. Powyżej nie pierwszy to jednak przykład, że ludzie są różni i nie jest wykluczone, że istnieje nieinwazyjna, choć wymagająca wysiłku metoda, by choć trochę łatwiej było nam na starość z tymi kluczami, rozumieniem czytanego tekstu czy audycji. Że można oszczędzić sobie choć nieco nieuniknionych dziś frustracji. Dobra pamięć jak najdłużej nie jest taka zła.<b> Choć i „cud niepamięci” bywa pożyteczny, jak śpiewa Stanisław Sojka. </b> <div class="facebook-paragraph"><div><span class="wiecej">#wieszwiecej</span><span>Polub nas</span></div><iframe allowtransparency="true" frameborder="0" height="27" scrolling="no" src="https://www.facebook.com/plugins/like.php?href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Ftvp.info&width=450&layout=standard&action=like&show_faces=false&share=false&height=35&appId=825992797416546"></iframe></div> <a href="/twoje-info"><img alt="Twoje INFO - kontakt z TVP INFO" src="https://s.tvp.pl/repository/attachment/4/4/6/446ae7032ad7145311025c27ebb077441541685773263.jpg" title="Twoje INFO - kontakt z TVP INFO" width="100%" /></a>