
Starość nie radość, młodość nie wieczność – powiada przysłowie. I tak na ogół jest, ale co to byłby za świat bez wyjątków. Pierwszy w kolejce po „kartę seniora” stoi na ogół nasz mózg, który zaczyna tracić właściwą sobie skuteczność funkcjonowania już w połowie przeznaczonych nam średnio lat. Neurobiolodzy z Massachusetts General Hospital badają od dawna osoby mimo poważnego wieku charakteryzujące się świetna pamięcią i zdolnościami kognitywnymi młodzieży studenckiej.
Uczeni z laboratorium badań nad neandertalczykiem, pod kierunkiem „guru” Svante Pääbo, zanalizowali genomy 14 neandertalczyków, którzy jakieś 50...
zobacz więcej
Mózg to skomplikowany organ i już pisywałam o tym, że dałby się spokojnie – i to się naukowo robi – porównać z kosmosem . Składa się z wielu anatomicznie odróżnialnych struktur i znacznie mniej widocznych, ale nie mniej istotnych funkcjonalnych sieci. Z drugiej strony zagadnienia jest starzenie się. Bardzo skomplikowany fizjologiczny proces, któremu „razem i w porozumieniu” ulegają tak molekuły budujące nasze komórki (np. DNA), jak same komórki, jak zbudowane z nich tkanki i organy (takie jak mózg), a wreszcie organizm jako całość. To ostatnie starzenie widać najlepiej gołym okiem. Siwe włosy, pomarszczona i poprzebarwiana skóra, trudniejsze gojenie się ran, większa łamliwość kości, słabszy układ odporności….
Na początek 2020, kiedy nikt z nas jeszcze nie myślał o nadchodzącej pandemii, pytałam na tych łamach: czy nasza cywilizacja upadnie przez plastic,...
zobacz więcej
Nie wszyscy jednak przestają z wiekiem pamiętać i rozumieć informacje podawane przez media czy muszą zacząć używać mnemotechnik, aby zapamiętać, gdzie są klucze. Istnieją i są od lat badani w Massachusetts General Hospital przez grupę Alexandry Touroutoglou „superstarcy” (ang. superagers). Tak nazywają uczeni osoby w podeszłym wieku zachowujące młodzieńczą pamięć. Jak wyjaśniają w swej publikacji na łamach „Cerebral Cortex” sami amerykańscy neurobiolodzy: „Wcześniejsze badania wykazały, że „superstarcy” wykazują większą strukturalną i wewnętrzną funkcjonalną integralność mózgu, co przyczynia się do ich młodzieńczej pamięci. Jednak dotąd nie badano aktywności mózgu, gdy te osoby uczą się i zapamiętują nowe informacje.”
Istnieją techniki, jak rezonans magnetyczny (MRI) i jego odmiana funkcjonalna (fMRI, która w przeciwieństwie do MRI analizującego strukturę, pokazuje aktywność różnych obszarów mózgu podczas wykonywania zadań), pozwalające niejako obserwować mózg przy pracy. Zatem istotnie ciekawym jest zobaczyć, co takiego inaczej strukturalnie i funkcjonalnie mają w mózgu „superstarcy”. Już w 2016 r. Touroutoglo ze współpracownikami zidentyfikowali grupę dorosłych w wieku powyżej 65 lat z niezwykłą wydajnością w testach pamięci. Wtedy, korzystając z MRI, odkryto, że struktura mózgów tych osób w podeszłym wieku i łączność ich sieci neuronowych bardziej przypominają mózgi młodzieży. Osoby te uniknęły atrofii mózgu typowej dla osób starszych.
W nauce biologii nie cierpimy od czasów szkolnych jednej podstawowej rzeczy: że są tam same szczegóły i żadnego systemu, który pozwalałby to...
zobacz więcej
W tym teście bardzo istotny – ze względów oczywistych, gdyż zadanie dotyczyło tzw. pamięci wzrokowej – był obszar kory wzrokowej, który przetwarza bodźce wzrokowe i jest szczególnie wrażliwy na starzenie się. Każda grupa znajdujących się tam neuronów jest selektywnie zaangażowana w przetwarzanie różnych kategorii obrazów (twarze, obiekty, trójwymiarowa sceneria – szerszy plan). Owa selektywność poprawia wydajność przetwarzania tego, co widzimy i zapamiętywania.
Podczas starzenia się owa selektywność, zmniejsza się, a grupa neuronów, które kiedyś reagowały głównie na twarze, aktywuje się dla innych obrazów. Mózg ma teraz trudności z tworzeniem unikalnych wzorców aktywacji neuronowej dla różnych typów obrazów, co oznacza, że tworzy mniej charakterystyczne mentalne reprezentacje tego, co dana osoba widzi. To jeden z powodów, dla których starsze osoby mają problem z zapamiętywaniem, gdy oglądają telewizję, czytają artykuł lub zjadają określony posiłek. Widzi bowiem w istocie nasz mózg, tworząc reprezentacje, a nie oko, odbierając sygnały świetlne.
W powyżej opisanym badaniu „superstarcy” radzili sobie jak młodzieńcy, taki też był obraz funkcjonowania (zróżnicowania neuronowego czyli selektywności) ich kory wzrokowej brzusznej. Ponieważ badania trwają lat 6, a nie 60, nie wiadomo, czy ich mózgi zawsze były bardziej wydajne niż ich rówieśników tracących z wiekiem pamięć, czy też z biegiem czasu wypracowali mechanizmy kompensujące starzenie się mózgu. A to pytanie kluczowe. Bo jeśli to zjawisko wrodzone, czas zacząć „grzebać w genach”, aby zrozumieć jego podłoże. Jeśli zaś nabyte, warto zrozumieć, co owi „superstarcy” robią inaczej, że czas się dla ich mózgów zatrzymał.
Jeśli zakazić komara bakterią, nie będzie rozprzestrzeniał śmiertelnego wirusa. To skuteczny biologiczny sposób na walkę z tropikalną chorobą dengi.
zobacz więcej
Jak wyjaśniają sami autorzy badania: „Biorąc pod uwagę, że wierność przetwarzania zmysłowego w korze mózgowej zależy od plastyczności neuronalnej, a tę można wyszkolić, mechanizmy te (poziomu zróżnicowania neuronalnego) mogą być potencjalnymi biomarkerami dla przyszłych interwencji mających na celu promowanie „dobrego” starzenia się.”