Polska przygotowuje się do Roku Mikołaja Kopernika

Telewizja Polska podpisała list intencyjny dot. współpracy z Archidiecezją Warmińską. To jest człowiek renesansu z bardzo szerokim wykształceniem i jeszcze szerszymi zainteresowaniami, które sięgały do bardzo wielu dziedzin i on dał temu wyraz – tak o Mikołaju Koperniku mówi metropolita warmiński abp Józef Górzyński. Portal tvp.info rozmawiał z duchownym w związku z przygotowaniami do obchodów Roku Mikołaja Kopernika. W 2023 roku Polska będzie świętować 550. rocznicę urodzin i 480. rocznicę śmierci astronoma, który – jak opisuje XIX-wieczna rymowanka – „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie wydało go plemię”. Pod koniec maja we Fromborku Telewizja Polska i Archidiecezja Warmińska podpisała list intencyjny o współpracy w ramach przygotowań do Roku Mikołaja Kopernika. Jej inicjatorem był abp warmiński Józef Górzyński. Duchowny Archidiecezją Warmińską kieruje od 2016 r. Wcześniej pracował m.in. jako prefekt w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Pełni kilka funkcji w Konferencji Episkopatu Polski. Jest m.in. członkiem Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Rok Mikołaja Kopernika. Czego możemy się spodziewać podczas obchodów? W jaki sposób przygotowują się do nich mieszkańcy Warmii? Rok 2023 jest rokiem 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika i 480. rocznicy jego śmierci. Ta rocznica skłania nas do tego, byśmy przywołali po raz kolejny tę postać na wielu płaszczyznach. Stąd powstał komitet obchodów. Łączy on przede wszystkim ośrodki uniwersyteckie i trzy główne miejsca w Polsce, które są związane z Kopernikiem: miasto urodzenia – Toruń, miasto studiów – Kraków i Olsztyn, ściślej mówiąc – region warmiński, gdzie Mikołaj Kopernik spędził większość swojego życia. Przeżył tam 40 lat. Powstał także komitet regionalny, który łączy różne podmioty. Chodzi nam o koordynację własnych działań. Dlaczego jest to ważne dla naszego regionu, oprócz włączania się w obchody ogólnopolskie? Chcemy zaznaczyć, że Mikołaj Kopernik jest najbardziej z wszystkich tych wymienionych miejsc związany z regionem warmińskim, a najściślej z archidiecezją warmińską – wtedy diecezją. Wiemy, że jego przebywanie tutaj i działalność, której się podejmował, była związana ściśle z przynależnością do kapituły warmińskiej. Z tego wynikały jego konkretne zadania. Poświęcał tu także czas badaniom, które go utrwaliły w historii świata. Swoje pasje naukowe realizował – w ramach, mimo czy obok zadań zlecanych przez kapitułę warmińską. Kopernik miał wiele obowiązków. Był lekarzem, sekretarzem biskupa i administratorem dóbr kapituły warmińskiej, a dodatkowo zajmował się astronomią. Jak dzielił zaangażowanie na rzecz Kościoła, społeczeństwa i nauki? Przypomnijmy, że obecność Mikołaja Kopernika na Warmii wynikała z faktu, że kiedy umarł jego ojciec, zostało dwóch braci i siostra, opiekę nad rodziną przejął wujek – brat mamy, który był biskupem warmińskim. Chcąc zagwarantować opiekę czy stabilność życiową, pewien status społeczny, zdecydował się wprowadzić dwóch siostrzeńców na urząd kanoników warmińskich. To jednak wiązało się z pewnymi warunkami, które powinni spełnić. Jednym z tych warunków było wykształcenie, dlatego zostali posłani na studia – najpierw do Krakowa, a później do Włoch. Mikołaj najpierw studiował prawo w Bolonii. Wrócił ze studiów świetnie wyposażony w dokumenty i podręczniki, które potem stanowiły element jego biblioteki. Później z polecenia wuja, biskupa Łukasza Watzenrode’a, oraz kapituły wrócił na studia do Włoch. W Padwie podjął studia medyczne, ponieważ był potrzebny jako lekarz. Do końca życia posługiwał w dziedzinie medycyny. Natomiast to wszystko, co czynił w ramach swoich zainteresowań naukowych w dziedzinie astronomii, było w dużej mierze pochodną studiów krakowskich, gdzie dostał świetne podstawy wykształcenia astronomicznego, które później pogłębiał we Włoszech czy tutaj. Skończyło to się fantastycznym, epokowych dziełem „De revolutionibus orbium coelestium”. Jak to łączył? Oczywiście pełnił zlecone zadania – administracyjne. Przez pięć lat w Olszynie zajmował się administracją. Do dzisiaj, ci, którzy mieszkają w wioskach w okolicy Olsztyna, są dumni z tego, że do ich lokacji przyczynił się Mikołaj Kopernik.W 1521 r. miała tutaj miejsce bitwa, którą świetnie przygotował. Jako gospodarz zapewnił tu świetnych dowódców i zaopatrzenie zamku, który przetrwał atak krzyżacki. W ten sposób można powiedzieć, że odniósł też sukces militarny, który później miał oczywiście znaczenie dla historii Polski, a nie tylko dla regionu. Tych zadań miał rzeczywiście sporo. Najpierw towarzyszył swojemu wujowi biskupowi w podróżach po Polsce, a później także innym biskupom, bo takie były zadania kanonika kapituły warmińskiej. Między tymi zadaniami wypełniał swoją pasję. Za co Polacy mogą być dumni z Mikołaja Kopernika? Wiemy przecież, że miał on wpływ na rozwój nauki i zyskał uznanie na arenie międzynarodowej. Oczywiście nazwisko Mikołaja Kopernika jest znane na całym świecie, bo wśród najbardziej sławnych nazwisk w dziedzinach nauki pojawia się Kopernik i to jest nasza duma narodowa. Znany jest głównie – a czasem jedynie – jako astronom. Ale to jest człowiek renesansu, z bardzo szerokim wykształceniem i jeszcze szerszymi zainteresowaniami, które sięgały do bardzo wielu dziedzin i on dał temu wyraz. Poznanie Kopernika w dużo szerszej perspektywie to jest jedno z tych zadań, które stawiamy sobie w Roku Kopernikańskim. W regionie warmińskim zaangażowani są różni przedstawiciele wielu środowisk. Tworzymy wspólnie komitet po to, żeby wykorzystać okoliczność Roku Kopernikańskiego, przywołać jego bardzo szerokie zainteresowania i dzieła, które pozostawił. Być może także po to, by umożliwić dotknięcie tego, co pozostało po Koperniku. Jedna trzecia dzieł pisanych, które pozostały, jest u nas w archiwum warmińskim. Chcemy to wszystko udostępnić. Chcemy także wskazać te miejsca, w których np. Mikołaj Kopernik napisał ważne dzieła albo podejmował się ważnych badań. W Olsztynie znajduje się zamek kapituły warmińskiej, do której należał. Jest też zamek w Lidzbarku Warmińskim – świetnie zachowany obiekt, w którym Kopernik spędził bardzo wiele czasu. Jest też Frombork, gdzie znajduje się jego grób i świadectwa jego działalności. To wszystko chcemy udostępnić i opisać, żeby ten przekaz był jak najbardziej trafny. W jaki sposób dzieło „O obrotach sfer niebieskich” zmieniło postrzeganie świata? To coś, co naukowcy po wielokroć podejmowali i opisywali. Z tą rzeczą wiązała się bardzo burzliwa historia. Dzieło to trafiło do „Indeksu ksiąg zakazanych”. Jedno wszyscy wiemy: to było jedno z tych dzieł, które pobudzało do refleksji, do myślenia na wielu płaszczyznach. Najbardziej koncentrujemy się na tym, co stanowiło dyskusję naukowców. Ta dyskusja była bardzo żywa, wręcz burzliwa w dziejach. Dzieło to pozostało jako punkt odniesienia. Wszyscy, którzy po Koperniku podejmowali refleksję w dziedzinie astronomii czy wizji świata, musieli się odnieść do tego dzieła; Sam Kopernik był jednak gorącym przeciwnikiem, żeby to dzieło, które w jego ocenie było niedoskonałe, zostało opublikowane. Z jakimi miejscami się wiąże Szlak Kopernikowski? Dlaczego warto je odwiedzić? To jedna z inicjatyw, którą podejmują samorządy. Mapy są tworzone specjalnie pod kątem Szlaku Kopernikowskiego z zaznaczeniem tych miejsc, które Mikołaj Kopernik pozostawił jako ślad swojej obecności i działalności. Jeśli ktoś chce dotknąć śladów Kopernika, to na zamku w Olsztynie jest to możliwe. Następnie są też miejsca, w których Kopernik spędził wiele czasu, czyli Lidzbark Warmiński i zamek biskupów warmińskich. A przede wszystkim trzeba zobaczyć i dotknąć miejsca jego pochówku w katedrze we Fromborku i tamtejsze muzeum. To prezentacje, które pozwalają nam w sposób zwięzły przypomnieć i przedstawić postać Kopernika. Archidiecezja Warmińska ma już blisko 800 lat. Jaki wpływ miał Kościół na kształtowanie się tego regionu? Można by powiedzieć, że trudno w Polsce pokazać inny region, który miałby taki związek z Kościołem, ponieważ Warmia była zarządzana przez biskupów, którzy mieli także władzę cywilną – spełnianą bezpośrednio lub poprzez kapitułę, do której należał Mikołaj Kopernik. To jedyna diecezja w naszym kraju, która nie nosi nazwy od miasta, gdzie się znajduje rezydencja biskupa, tylko od historycznej nazwy regionu. Nie ma diecezji olsztyńskiej, ale jest diecezja warmińska właśnie w nawiązaniu do tej wiekowej tradycji.Mówiąc o historii Warmii, nie można pominąć tych, którzy sprawowali tutaj władzę nie tylko duchową, ale także cywilną, czyli biskupów warmińskich. To plejada postaci, trafiały tutaj często z woli króla. Gdy Warmia trafiła pod opiekę króla, ten zastrzegł sobie, że biskup może być wybierany przez kapitułę, ale „musi być miły królowi”. Nie zawsze to było proste, by wytypowany kandydat był „miły królowi”. Czasami towarzyszyły temu napięcia, ale rezultat był taki, że trafiali tutaj często bardzo wybitni przedstawiciele świata nie tylko eklezjalnego, ale także ci, którzy uczestniczyli w sprawowaniu władzy w Rzeczypospolitej – kanclerze królewscy, wielcy dyplomaci. To były postaci, które zaznaczyły historię Warmii i Rzeczypospolitej. Związek Warmii z Kościołem katolickim czy biskupami był bardzo ścisły. W czasach trochę nam bliższych ówczesna władza zamykała klasztory. Kościół jednak przetrwał i później dalej otwierał m.in. klasztory, ośrodki dla ubogich. Jaka była rola zakonów? Chciałbym zwrócić uwagę na otwarcie pierwszego kolegium jezuickiego. Powstało ono za przyczyną jednej z wybitnych postaci w diecezji warmińskiej, kard. Stanisława Hozjusza. Zaznaczył się on także w historii Kościoła powszechnego. Prowadził jedną sesję synodu trydenckiego. Spotkał się z pierwszymi ojcami nowo powstającego zakonu jezuitów i sprawił, że na terenie Rzeczypospolitej, w Braniewie powstało pierwsze kolegium jezuickie. Miało to później znaczenie na kształcenie w tym regionie i nie tylko. Jezuici stali się opiekunami znaczącego dla regionu sanktuarium w Świętej Lipce. Z zakonów żeńskich na Warmii niezwykle mocno zaznaczył się zakon sióstr katarzynek, założony przez mieszkankę Braniewa, bł. Reginę Protmann. To bardzo liczne tutaj zgromadzenie i działające niezwykle powszechnie, obecne prawie w każdej parafii. Miało bardzo duży wpływ na życie ludności – nie tylko ze względu na wymiar duchowy, ale także medyczny i edukacyjny oraz na zwyczajne przygotowywanie społeczności wiejskiej do życia. To jeden z bardziej znaczących wpływów, które miały zakony. #wieszwiecej Polub nas Co szczególnie warto zobaczyć w Muzeum Archidiecezji Warmińskiej, w którym się znajdujemy? To muzeum jest nową placówką, którą udało nam się wybudować dzięki pozyskanym funduszom europejskim i współpracy z samorządem regionalnym. Trzy obiekty zostały złączone w jeden i została utworzona przestrzeń na ekspozycje. To, co pozostało, bo wiele rzeczy zaginęło pod koniec wojny, wymaga właściwej ekspozycji. Taki był cel, aby nie trzymać tych dzieł w magazynach, ale umożliwić ich obejrzenie i poznanie. Pobierz aplikację mobilną i oglądaj TVP INFO na żywo Nie ma tu jednak wszystkich eksponatów, bo są to rzeczy kultyczne, a najlepsze miejsce dla nich jest zawsze w miejscach kultu. Na szczęście zachowało się wiele pięknych świątyń, które mają wiele takich dzieł sztuki z minionych epok. To, co już nie funkcjonowało jako przedmioty kultyczne, trafiło do muzeum. To jest okazja do zapoznania się z historią.