Lecznicze żachwy i inne ciekawostki z frontu poszukiwań leków przeciw COVID-19

Wiadomo, że związek ten hamuje namnażanie się wirusa SARS-CoV-2 in vitro (w komórkach). Wiadomo jednak również, że lek ten może powodować u ponad 1 proc. pacjentów działania niepożądane (biegunka, nudności, zawroty głowy, świąd oraz obniżenie liczby leukocytów.

Badania trudne do oceny

Te badania kliniczne są trudne do oceny w Pierwszym Świecie, nie jest też znany w żadnym zakresie mechanizm antywirusowego działania tego leku.

Interesujące wyniki badań klinicznych leku potencjalnie skutecznego w terapii COVID-19 pochodząz Kanady. Dotyczą antywirusowej aktywności leku z grupy alkaloidów, stosowanego dziś głównie w leczeniu ataków dny moczanowej, czyli podagry.

W tym wypadku klinicyści z Montreal Heart Institute stwierdzili, przebadawszy grupę 4159 pacjentów z pozytywnym testem PCR na SARS-CoV-2, że kolchicyna w porównaniu z placebo zmniejszyła liczbę hospitalizacji o 25 proc., potrzebę wentylacji mechanicznej o 50 proc., a zgony o 44 proc.

Według autorów badania „to ważne odkrycie naukowe sprawia, że ​​kolchicyna jest pierwszym na świecie doustnym lekiem, który może być stosowany w leczeniu niehospitalizowanych pacjentów z COVID-19. Badania te pokazują skuteczność leczenia kolchicyną w zapobieganiu zjawisku burzy cytokinowej i zmniejszaniu powikłań związanych z COVID-19”.

Nadal statystyczna istotność tych wyników nie jest oszałamiająca, a lek, jak każdy alkaloid, ma swoje poważne efekty uboczne, toteż jego przyjmowanie jest ściśle ograniczone co do dawki i czasu leczenia. br>
Z zupełnie innej strony i dzięki innemu podejściu ciekawe rzeczy dzieją się ostatnio w Hiszpanii, gdzie marinolodzy (czyli naukowcy zajmujący się morzami i oceanami) maczają głęboko palce w poszukiwaniu związków terapeutycznych w COVID-19. Związki te izolowano wcześniej ze zwierząt morskich, jako mające aktywność przeciwnowotworową.

Jakich zwierząt morskich? Moim zdaniem najbardziej interesujących na świecie, czyli jednej z gromad naszych strunowych kuzynów – osłonic, a mianowicie żachw.

To są takie strunowce – przypomnę, że my jako kręgowce też należymy do strunowców, czyli mamy w rozwoju zarodkowym strunę grzbietową, która przekształca się w kręgosłup. Osłonice mają zaś strunę grzbietową tylko jako wolno żyjące larwy (które wyglądają bardzo podobnie do kijanek płazów).

Osobniki dojrzałe płciowo prowadzą tryb życia osiadły i redukują tę strunę do „niczego”. Występują w morzach na wszystkich szerokościach geograficznych. Bywają nawet koloniami – wiele pojedynczych osobników ma np. wspólne syfony pozwalające na wlot i wylot wody morskiej pełnej odżywczego planktonu, który osłonice filtrują.

Wywodzimy się z ich larw?

Znane już z kambru, zatem są ewolucyjnie praktycznie niezniszczalne – a prawdopodobnie my, kręgowce, wywodzimy się z ich larw, które zyskały zdolność do rozmnażania.

Mają niemałe zdolności regeneracyjne i przeciekawy rozwój osobniczy, dlatego znajdują się w centrum uwagi naukowców. Produkują wiele ciekawych, nieznanych kręgowcom substancji biologicznie czynnych, nie dziwi zatem, że powstają firmy zainteresowane przebadaniem i wykorzystaniem terapeutycznym tego dobra.

Jedną z nich jest hiszpańska Pharma Mar, która opracowała gwiazdę najnowszego numeru „Science”, plitydepsynę (być może warto zapamiętać tę nazwę, a być może to kolejny sztuczny ogień, który zgaśnie tak samo szybko, jak zapłonął).

Jak wyjaśnił mi prof. dr hab. Jacek Witkowski z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, „ma ona działanie antyproliferacyjne i antyangiogenne. Blokuje eEF1, czyli czynnik wydłużania peptydu w trakcie translacji. A koronawirus jest uzależniony w całości od maszynerii naszych komórek w kwestii biosyntezy własnych białek, czyli właśnie translacji.

To spowoduje, że zarażona komórka nie wyprodukuje białek wirusa, ale też swoich własnych... I umrze. Przypominam, że toksyna błonicza prowadzi do inaktywacji EF1 w komórkach nabłonków układu oddechowego z wiadomymi dramatycznymi skutkami. Potrzeba dalszych badań żeby to mogło działać. Poczekajmy na badania kliniczne albo ich przerwanie”.

Początek tej historii miał miejsce nie w sprawozdanych właśnie na łamach „Science” badaniach amerykańsko-hiszpańskiego zespołu pod kierunkiem Krisa M. White’a z Icahn School of Medicine at Mount Sinai w Nowym Jorku. To instytucja wielce prestiżowa i w czasie pandemii już wielokrotnie zasłużona niezłymi badaniami i procedurami diagnostycznymi i terapeutycznymi).

Na początku Pharma Mar szukała potencjalnych leków przeciwnowotworowych. Plitydepsyna ma ograniczone stosowanie (ze względu na bardzo wysoką toksyczność) w leczeniu szpiczaka mnogiego. Jednak w onkoterapii wiele leków trzeba stosować w sposób długotrwały lub powtarzalny, dochodzi zatem do efektu skali, którego tu być może uda się uniknąć.

Zdrowe komórki zagrożone

Jak wyjaśnia znów prof. Witkowski: „O ile toksyczność leków przeciwnowotworowych jest podstawą ich działania wobec komórek rakowych i się z nią liczymy, mając tylko nadzieję, że komórki nowotworowe wymrą szybciej niż zdrowe, to w przypadku postulowanego zastosowania plitydepsyny do leczenia COVID-19 mamy do czynienia tylko ze zdrowymi (oprócz zainfekowanych) komórkami.”

W każdym razie nowojorscy wirusolodzy pokazali, że namnażanie wirusa in vitro praktycznie pod wpływem plitydepsyny ustaje. Lek okazał się 27,5 razy silniejszy niż remdesivir przeciwko SARS-CoV-2 in vitro, z ograniczoną toksycznością w hodowli komórkowej.

Skuteczność leczenia plitydepsyną in vivo na dwóch mysich modelach zakażenia SARS-CoV-2 to zmniejszenie replikacji wirusa w płucach o dwa rzędy wielkości przy zastosowaniu leczenia profilaktycznego. W dodatku firma Pharma Mar wykonała badania kliniczne fazy 1-2 (czyli ustalającej bezpieczną i potencjalnie skuteczną dawkę oraz reżim podawania) i przymierza się do badan fazy 2 i 3 na większej liczbie ochotników. Jednak życie z pandemią nauczyło nas nie chwalić dnia przed zachodem Słońca.