Dlaczego dziś opublikowano uzasadnienie wyroku TK ws. aborcji? Znamy przyczynę

Do wyroku zdania odrębne zgłosiło dwóch sędziów: Leon Kieres i Piotr Pszczółkowski, z kolei do uzasadnienia wyroku wpłynęły trzy zdania odrębne. Zgłosili je sędziowie Zbigniew Jędrzejewski, Mariusz Muszyński i Jarosław Wyrembak.

Po publikacji uzasadnienia Centrum Informacyjne Rządu poinformowało, że zgodnie z wymogami konstytucyjnymi wyrok TK zostanie opublikowany w Dzienniku Ustaw jeszcze w środę.

Podsumowanie uzasadnienia wyroku TK

Rzecznik rządu: Sytuacja po wyroku TK wymaga społecznej dyskusji

Wyrok Trybunał Konstytucyjnego wprost realizuje normy wynika z konstytucji i tak należy to rozpatrywać. (…) Zgodnie z przepisami wyrok powinien...

zobacz więcej

Przeczytaj też: Trybunał Konstytucyjny opublikował uzasadnienie wyroku ws. aborcji

1. Trybunał Konstytucyjny ponownie stwierdził, że człowiek od momentu poczęcia ma prawo do życia. Stwierdził także, że każde życie ludzkie ma taką samą wartość; nie ma lepszych i gorszych istot ludzkich, każdy człowiek ma jednakowe prawo do życia. Taką samą wartość ma życie człowieka przed narodzeniem, życie człowieka młodego i pełnego sił oraz życie człowieka starszego. Na tym fundamencie cywilizacji ludzkiej opiera się polski system prawny. Przerwanie ciąży jednocześnie wiąże się z pozbawieniem dziecka jego życia. Przesłanka eugeniczna zabijania dzieci nienarodzonych jest z tym fundamentem sprzeczna. Niezgodny z Konstytucją jest art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu rodziny.

2. Trybunał poddał analizie art. 38 w związku z art. 30 Konstytucji.

art. 38: „Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia”

art. 30 „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”.

3. TK podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko, wyrażone w orzeczeniu z dnia 28 maja 1997r., sygn. akt K 26/96, zgodnie z którym życie ludzkie jest wartością w każdej fazie rozwoju i jako wartość, której źródłem są przepisy konstytucyjne powinno być ono chronione przez ustawodawcę. Trybunał stwierdził ponadto, że dziecko jeszcze nieurodzone, jako istota ludzka, której przysługuje przyrodzona i niezbywalna godność, jest podmiotem mającym prawo do życia. System prawny musi gwarantować należytą ochronę temu centralnemu dobru, bez którego owa podmiotowość zostałaby przekreślona. Wyroki TK z 1997 i 2020 r. są zbieżne a ich uzasadnienia spójne. Stanowią konsekwencję treści Konstytucji.

4. Ochrona życia dziecka w okresie życia przed narodzinami, może być jednak sprzeczna z ochroną równorzędnych praw innych ludzi zagwarantowanych w Konstytucji. Jednak, przerwanie ciąży jednocześnie wiąże się z pozbawieniem dziecka jego życia. Oznacza zatem albo odmowę prawa do życia, albo co najmniej ograniczenie prawnej ochrony życia. Dlatego każdy wypadek ograniczenia prawnej ochrony życia ludzkiego musi być „absolutnie konieczny”, czyli traktowany jako absolutna ostateczność.

5. Tylko zdrowie i życie matki dziecka może uzasadniać pozbawienie życia dziecka przed jego urodzeniem.

W takiej sytuacji ma bowiem miejsce symetria dóbr ratowanego (życie i zdrowie matki) i poświęcanego (życie dziecka).

Po wyroku TK przerwanie ciąży może być dokonane w przypadku gdy:
ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej (art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy),
duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu wiąże się z zagrożeniem dla życia i zdrowia matki,
zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (4 ust. 1pkt 3):
- ciąża jest wynikiem gwałtu,
- ciąża jest wynikiem kazirodztwa,
- ciąża jest wynikiem pedofilii.
Ochrona życia i zdrowia matki w dalszym ciągu uzasadnia przerwanie ciąży i wynika z innego przepisu, który nie został poddany kontroli przez TK ( art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o planowaniu rodziny ).

Trybunał zaznacza, że oceniając przydatność art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r., należy pamiętać o tym, iż ustawodawca zwykły ustanowił dopuszczalność przerwania ciąży nie tylko w przypadku gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, ale także umożliwił przeprowadzenie tego zabiegu w sytuacji, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej (art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.r.) lub zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (art. 4a ust. 1 pkt 3 u.p.r.). To znaczy, że dokonywana ocena nie odnosi się do zabiegu przerwania ciąży jako takiego, lecz do jego legalności tylko w przypadku tzw. przesłanki eugenicznej.

6. Zdaniem Trybunału, omawiany warunek umożliwiający przerwanie ciąży, który zawarty jest w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r., ma charakter eugeniczny w rozumieniu eugeniki liberalnej, a nie eugeniki autorytarnej, a więc takiej, w której państwo promuje jedynie obywateli zdrowych, sprawnych, o najwyższych kompetencjach. Oznacza to, że państwo pozostawia matce wybór w kwestii tego, czy chce ona urodzić, a następnie wychowywać dziecko, które może nie być zdrowe i będzie wymagało wzmożonej opieki.

7. Trybunał stwierdził natomiast, że sam fakt upośledzenia lub nieuleczalnej choroby dziecka w fazie prenatalnej, łączący się ze względami natury eugenicznej, jak i z ewentualnym dyskomfortem życia chorego dziecka, nie może samodzielnie przesądzać o dopuszczalności przerwania ciąży (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu rodziny).

Legalizacja zabiegu przerwania ciąży, w przypadku gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, nie znajduje konstytucyjnego uzasadnienia.

8. Trybunał Konstytucyjny podkreślił ponadto, ustawodawca nie może przenosić ciężaru związanego z wychowaniem dziecka ciężko i nieodwracalnie upośledzonego albo nieuleczalnie chorego jedynie na matkę, ponieważ w głównej mierze to na władzy publicznej oraz na całym społeczeństwie, ciąży obowiązek dbania o osoby znajdujące się w najtrudniejszych sytuacjach. Dlatego zadaniem ustawodawcy jest wprowadzenie przepisów, które zapewnią pomoc dla rodzin wychowujących upośledzone dzieci.

9. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że żaden przepis prawa nie przewiduje odpowiedzialności karnej matki za przerwanie ciąży. Matka nie podlega odpowiedzialności karnej za dokonaną aborcję.