Ekspert: Polski smog różni się od londyńskiego i kalifornijskiego

Polski smog, ze względu na warunki pogodowe, w których powstaje, ale i ze względu na swój skład, to co innego, niż znany z literatury smog londyński – mówi prof. Grzegorz Wielgosiński z PŁ. W jego ocenie pojęcie „smog polski” powinno funkcjonować jako określenie odrębnego typu zanieczyszczeń powietrza.

W literaturze naukowej tradycyjnie wyróżnia się dwa typy smogu, które różnią się od siebie składem i tym, w jakich warunkach powstają. To smog londyński i smog typu Los Angeles (kalifornijski).

Zajmujący się inżynierią ochrony powietrza dr hab. Grzegorz Wielgosiński, profesor z Wydziału Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej, uważa jednak, że smog, z którym najczęściej mamy do czynienia w Polsce, nie pasuje do żadnego z tych określeń. W swoich publikacjach naukowych proponuje termin „smog polski”.

Smog kalifornijski (fotochemiczny) jest charakterystyczny dla ciepłych miesięcy i temperatur powyżej 30 st. W jego skład wchodzą tlenki azotu, węglowodory, a zwłaszcza ozon, a źródłem są przede wszystkim samochody.

Smog w Polsce znacząco się różni

Według prof. Wielgosińskiego od smogu, który wdychamy w Polsce zimą, różni się też zazwyczaj smog londyński. – O nim mówimy przy pogodzie niżowej, temperaturze na lekkim plusie, w warunkach bezwietrznych lub przy słabym wietrze, w warunkach inwersji temperatury – wymienia naukowiec. Jak tłumaczy, zanieczyszczenia kumulują się wówczas przy ziemi i nie rozpraszają w atmosferze. – W Londynie słynny smog w 1952 r. wywołany był spalaniem niskiej jakości węgla w kominkach i piecach domowych. Jego podstawowymi składnikami były tlenek węgla, dwutlenek siarki i pył. Skład ten jest charakterystyczny dla spalania węgla w kominkach – mówi.

W Polsce w warunkach tzw. smogu zimowego nie obserwujemy podwyższonych stężeń dwutlenku siarki. Zamiast tego mamy wysokie stężenie pyłów, zwłaszcza PM10 i PM2,5, a także benzopirenu.
B – Źródłem zanieczyszczeń w polskich miastach jest przede wszystkim spalanie węgla i paliw stałych w piecach węglowych – mówi prof. Wielgosiński.

Dlaczego w smogu polskim nie ma tyle dwutlenku siarki, co w smogu londyńskim?

– Węgle, którymi opala się w Polsce, zawierają zwykle więcej związków azotowych niż węgle angielskie. Związki azotowe są też obecne w drewnie, którym często opala się polskie domy. To powoduje dodatkową emisję amoniaku, który wiąże dwutlenek siarki, tworząc wtórny aerozol nieorganiczny: pył. Dlatego zimą nie mamy przekroczeń dwutlenku siarki, za to bardzo wysokie stężenia pyłów – opisuje badacz z PŁ.

Mroźny wyż rosyjski oznacza największy smog w Polsce

Zwraca też uwagę, że w Polsce smog zauważalny staje się w innych warunkach atmosferycznych niż w Wielkiej Brytanii. Z największym smogiem mamy do czynienia w Polsce zwłaszcza wtedy, gdy mroźny wyż rosyjski podsyła nam zimne powietrze, ale i zapewnia słoneczną pogodę.

Czytaj także: Najgorszy na świecie smog jest w Indiach. Daje cięższy przebieg Covid-19

– Wtedy jest po pierwsze bardzo zimno, więc wszyscy grzeją domy na potęgę i rośnie emisja z pieców domowych. A z drugiej strony mamy zjawisko inwersji: Słońce ogrzewa atmosferę, a powierzchnia Ziemi, często pokryta śniegiem, jest mocno wychłodzona. W nocy następuje wypromieniowanie ciepła i znaczne spadki temperatur przy gruncie. A to są właśnie warunki inwersyjne, sprzyjające rozwojowi smogu – mówi prof. Wielgosiński.

– Smog polski jest więc smogiem pyłowym, który powstaje zimą przy mroźnej pogodzie wyżowej – podsumowuje naukowiec. W jego opinii ten smog polski może być obserwowany nie tylko w naszym kraju, ale i na niektórych obszarach Turcji.

Jak groźne są związki zawarte w polskim smogu?

Czy związki zawarte w polskim smogu kumulują się w środowisku?

– Pył składający się na polski smog w ok. 50-60 proc. składa się z siarczanu amonu i azotanu amonu, powstających w wyniku reakcji dwutlenku siarki oraz tlenków azotu z emitowanym podczas spalania amoniakiem. Obydwa związki są rozpuszczalne w wodzie, mogą być wypłukiwane z pyłu i wpływać na zanieczyszczenie wód. Ale nie są to najbardziej toksyczne związki w smogu – mówi prof. Wielgosiński.

Dodaje, że duży udział w pyle stanowi też krzemionka (dwutlenek krzemu), obecny również w pyle z gleby i w piasku. Ten związek ma wpływ na organizm i jest bardzo trwały.

Czytaj także: Naukowcy AGH opatentowali metodę walki ze smogiem

– Najgorsze dla organizmów są jednak zawarte w smogu wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Takie związki zaliczane są do trwałych zanieczyszczeń organicznych, które się bardzo długo rozkładają w środowisku – mówi naukowiec. I informuje, że w skali naszego kraju emisje tych węglowodorów aromatycznych to ponad 150 ton rocznie.

Do tych związków należy benzopiren, substancja o udowodnionej bardzo wysokiej kancerogenności. Emitowany z pieców domowych, skaża glebę i przedostaje się do upraw. W smogu zawarte są inne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, które również mogą być czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia nowotworów.

Zapytany o to, jak na jakość powietrza wpływa palenie drewnem w kominkach, badacz odpowiada: „Bezwzględnie lepsze jest ogrzewanie domu za pośrednictwem elektrociepłowni niż opalanie drewnem”. W jego opinii „kominek jest jednym z najgorszych urządzeń do spalania. Tam natlenienie strefy spalania jest marne. Kominek będzie źródłem sporej emisji tlenku węgla i produktów niepełnego spalania. To wynika z jego konstrukcji” – mówi.

Czym najlepiej ogrzewać dom?

Zaznacza, że drewno spalane w takich warunkach jak węgiel, wprawdzie nie daje emisji dwutlenku siarki, ale za to, jeżeli chodzi o emisję tlenków azotu, może być porównywalna albo i większa. Przede wszystkim jednak kominki, w których pali się drewnem, są źródłem emisji związków organicznych, których obecność nigdzie nie jest ewidencjonowana czy analizowana.

Smog niemal w całej Polsce

Epidemia koronawirusa w znacznym stopniu wstrzymała gospodarkę i transport. W większości polskich miast komunikacja publiczna kursuje ze...

zobacz więcej

– A przy spalaniu drewna może być też większa emisja wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych niż w przypadku spalania węgla. A również powstawać może więcej dioksyn – mówi.

Jeśli jednak już ktoś pali drewnem, powinien dbać o to, by było ono dobrze wysuszone.

– Mokre drewno jest złym paliwem ze względu na obecność wody, która ułatwia przebieg pewnych niekorzystnych reakcji chemicznych. Suche drewno może i daje niskie emisje zanieczyszczeń, ale nie jest to aż taka rewelacja, żeby móc mówić, że jak palę drewnem, to nie zanieczyszczam powietrza. To nieprawda – podkreśla naukowiec.

Czytaj także: Na Mazowszu nie będzie można palić w kominkach w smogowe dni

źródło:

pap

#smog #pogoda #ekspert #smog polski #warunki atmosferyczne #tlenek azotu #węglowodory #ozon