82 lata temu Hitler został wybrany Człowiekiem Roku tygodnika „Time”

2 stycznia 1939 r. redakcja amerykańskiego tygodnika „Time” ogłosiła, że człowiekiem minionego roku został Adolf Hitler. Nadanie tego tytułu przywódcy Trzeciej Rzeszy może dziś budzić pewne zdziwienie, ale należy pamiętać, że zgodnie z ideą plebiscytu chodziło o wskazywanie osób, które w danym roku wywarły największy wpływ na świat: zarówno pozytywny, jak i negatywny. Stąd wybór tygodnika padał także na mających krew na rękach dyktatorów.

Tytuł człowieka roku jest przyznawany przez magazyn „Time” od 1927 r. Pierwszą osobą, która go otrzymała był pionier lotnictwa, Amerykanin Charles Augustus Lindbergh. Zasłynął tym, że przeleciał bez międzylądowań pomiędzy lądem Ameryki Północnej i Europą.

Wśród pierwszych uznanych przez redakcję tygodnika za człowieka roku znaleźli się m.in. Mahatma Gandhi (1930 r.), premier Francji Pierre Laval (1931 r.) oraz przywódca USA Franklin Delano Roosevelt (wybrany trzykrotnie: w 1932 r. jako prezydent elekt oraz w latach 1934 i 1941).

2 stycznia 1939 r. tytuł przyznano Adolfowi Hitlerowi – był on jedynym człowiekiem roku, którego wizerunek nie znalazł się na okładce „Time”. Redakcja wyjaśniała potem, że wybór ten był zgodny z założeniami założyciela tygodnika Henry’ego Luce’a, który orzekł, że tytuł „Człowiek Roku” nie jest zaszczytem, lecz powinien wskazywać osobę, która najbardziej wpłynęła na ostatnie wydarzenia światowe, zarówno pozytywnie, jak i negatywnie.

Adolf Hitler – bezbożny organista

Hitler został przedstawiony na okładce jako postać odwrócona do czytelnika plecami, grająca na masywnych organach. Na grafice widać także ofiary powieszone na wielkim kole oraz napis: „Od bezbożnego organisty – hymn nienawiści”.

Powodem, dla którego magazyn przyznał mu tytuł, była m.in. zmiana ówczesnych granic Europy. W minionym, 1938 r. do Rzeszy została przyłączona część Czechosłowacji, która – jak argumentował Hitler – była w dużej mierze zamieszkiwana przez Niemców (tzw. Kraj Sudetów). Niemcy przeprowadzili też wówczas anszlus Austrii.

Anszlus zmienił nie tylko granice, ale także układ sił na kontynencie. 13 marca 1938 r. Austria została włączona do Rzeszy jako Marchia Wschodnia. Namiestnikiem na tym terenie został prohitlerowski prawnik i polityk Arthur Seyss-Inquart. W maju tego samego roku wstąpił on do NSDAP.

W tekście uzasadniającym przyznanie tytułu Hitlerowi redakcja „Time” podkreśliła, że stał się on „największą siłą, która zagraża demokratycznemu, miłującemu wolność światu”.

Krytyka polityki ustępstw

W artykule przypomniano m.in. o układzie monachijskim: „Führer narodu niemieckiego, naczelny dowódca armii niemieckiej, marynarki wojennej i sił powietrznych, kanclerz Trzeciej Rzeszy, Herr (niem. „pan” – red.) Hitler zebrał tego dnia w Monachium żniwa zuchwałej, wyzywającej i bezwzględnej polityki zagranicznej, którą prowadził przez ostatnie pięć i pół roku”.

„Time” przekonywał, że już tylko ten powód wystarczył, aby przyznać Hitlerowi tytuł Człowieka Roku. „Kiedy bez utraty krwi zredukował Czechosłowację do niemieckiego państwa marionetkowego, wymusił drastyczną rewizję sojuszy obronnych Europy i zdobył wolną rękę w Europie Wschodniej (…), Adolf Hitler bez wątpienia stał się Człowiekiem Roku 1938” – napisano w uzasadnieniu.

Argumentowano, że w następstwie działań niemieckiego dyktatora z międzynarodowej sceny politycznej zniknął prezydent Czechosłowacji Edward Benesz, który „przez 20 lat był najmądrzejszym małym mężem stanu”. W tekście przywołano też postać włoskiego wodza Benito Mussoliniego, stwierdzając, że w 1938 r. był on jedynie „młodszym partnerem w firmie Hitler&Mussolini”.

Redakcja oceniła, że Hitler obnażył nieskuteczność „pokojowej polityki ustępstw” prowadzonej m.in. przez ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii Arthura Neville’ a Chamberlaina. „Coraz więcej Brytyjczyków wyśmiewało jego politykę ugłaskiwania dyktatorów, uważając, że poza całkowitą kapitulacją nic nie może zaspokoić ambicji tychże dyktatorów” – czytamy w „Time”.

Bóstwo za życia

Wódz Trzeciej Rzeszy nie był jedyną osobą o wątpliwym systemie wartości, którą wybrano Człowiekiem Roku amerykańskiego tygodnika. Za  rok 1939 tytuł ten przypadł ideologicznemu wrogowi Hitlera, Józefowi Stalinowi.

Redakcja zwróciła wówczas uwagę na rolę, jaką radziecki dyktator odegrał w ZSRR po śmierci Włodzimierza Lenina. „Józef Stalin przeszedł długą drogę, jeszcze za życia przemieniając się w bóstwo. Żadne pochlebstwo nie jest dla niego zbyt przejrzyste, żaden komplement nie jest dla niego dostatecznie dobry. Stał się źródłem wszelkiej socjalistycznej mądrości” – argumentował „Time” w wydaniu z 1 stycznia 1940 r. Stalin otrzymał tytuł ponownie w 1942 r. za jego wkład w walce z Państwami Osi.

W kolejnych latach tytuł przyznawano nie tylko indywidualnym jednostkom, ale też grupom ludzi, ideom i wynalazkom. Dla przykładu w 1950 r. otrzymał go amerykański żołnierz, w 1956 – węgierski powstaniec, w 1982 – komputer, a w 2017 r. – globalny ruch społeczny #MeToo, zwracający uwagę na problem molestowania seksualnego kobiet.

#człowiek roku #adolf hitler #magazyn time #józef stalin