Koronawirus, szczepionka na COVID-19. Czy jest bezpieczna i skuteczna? Na pytania odpowiedział prof. Wojciech Szczeklik – wyjaśnia, jak działa szczepionka

Prof. dr hab. Wojciech Szczeklik postanowił odpowiedzieć na najczęściej pojawiające się wątpliwości. Już za tydzień w Unii Europejskiej może ruszyć akcja szczepień przeciw COVID-19. Pojawia się wiele pytań i wątpliwości: czy szczepionki są skuteczne, ale także – czy są bezpieczne. Co z kobietami w ciąży i jaka jest zasada działania preparatów Pfizera czy Moderny? Na te i inne pytania, w sumie kilkadziesiąt kwestii, odpowiada prof. dr hab. Wojciech Szczeklik, kierownik Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii ze Szpitala Klinicznego w Krakowie. KORONAWIRUS – RAPORT

Ekspert – jak relacjonuje – kilka dni temu uczestniczył w spotkaniu dotyczącym szczepień na koronawirusa, gdzie odpowiadał na pytania. W mediach społecznościowych podzielił się najczęściej pojawiającymi się wątpliwościami, bo – jak podkreśla – najważniejsza jest pełna informacja, by móc podjąć decyzję.

Jak podkreślił, choć część państw dopuszcza już do stosowania szczepionkę koncernu Moderna, jego wpisy dotyczą preparatu Pfizer/BioNTech, który jako pierwszy uzyskał akceptację m.in. w Stanach Zjednoczonych , Wielkiej Brytanii , a ostatnio także w Kanadzie .

Zobacz także: Jest termin startu szczepień na COVID-19 w UE

• Jakie mamy szczepionki m-RNA?

Szczepionki m-RNA, które na chwilę obecną mają potwierdzoną skuteczność i odpowiednie bezpieczeństwo i wchodzą obecnie na całym świecie do praktyki klinicznej to:

• Pfizer-BioNTech (planowana jako pierwsza w Polsce);

• Moderna.

• Czy szczepionka oparta o m-RNA to nowa technologia?

NIE – od lat jest rozwijana (badania nad nowotworami, inne zakażenia w tym: Ebola , SARS-1). To co jest nowe, to masowe szczepienia na bazie tej technologii.

• Czy proces powstawania szczepionki przebiegał wg. pełnych procedur badań klinicznych?

TAK – choć tempo było imponujące, to nie pominięto żadnych kroków powstawania szczepionki : fazy przedkliniczne, kliniczne (duże grupy!) i rejestracja przebiegały prawidłowo.

Czy proces powstawania szczepionki przebiegał wg. pełnych procedur badań klinicznych?

TAK - choć tempo było imponujące, to nie pominięto żadnych kroków powstawania szczepionki: fazy przedkliniczne, kliniczne (duże grupy!) i rejestracja przebiegały prawidłowo.

— Wojciech Szczeklik (@wszczeklik) December 18, 2020

• Mechanizm działania?

Szczepionka m-RNA zawiera instrukcję molekularną dla komórki ludzkiej, jak wytworzyć białko S (spike, kolec) wirusa SARS-CoV-2, co w rezultacie uruchamia produkcję przeciwciał oraz odporność komórkową z limfocytów T przeciwko wirusowi .

• Jakie są wymogi odnośnie przechowywania? Szczepionka Pfizer-BioNTech po wytworzeniu jest przechowywana w -70 st. C (do 6 miesięcy). Transport na suchym lodzie – nie dłużej niż 10 dni. W poradniach szczepieniowych po rozmrożeniu może być przechowywana w temp. 2 do 8 st. Celsjusza do 5 dni.

• Co oznacza 95% skuteczność szczepionki?

Badanie ponad 43 tys. ochotników (Pfizer) – połowa osób dostała placebo, a druga połowa szczepionkę w tej grupie. Zachorowania na objawowy COVID-19:

– placebo – 162 os.;

– szczepionka – 8. Skuteczność ochrony przed zachorowaniem 8/170 = ok. 95 proc.

• Czy szczepionka chroni przed ciężkim przebiegiem choroby?

TAK. Badanie ponad 43 tys. ochotników (Pfizer) skutkowało 10 ciężkich zachorowań w badanej grupie z czego: 9 w grupie placebo i 1 w grupie ze szczepionką.

• Powikłania krótkoterminowe po szczepieniu?

Bezpieczeństwo porównywalne do innych szczepionek przeciwwirusowych. Najczęstsze działania uboczne:

– ból, zaczerwienienie w miejscu zastrzyku;

– po szczepieniu często (powyżej 20 proc.) uczucie zmęczenia, ból głowy, bóle mięśni i stawów, gorączka.

Powikłania krótkoterminowe po szczepieniu?

Bezpieczeństwo porównywalne do innych szczepionek przeciwwirusowych Najczęstsze działania uboczne: 1. ból, zaczerwienienie w miejscu zastrzyku 2. po szczepieniu często (>20%) uczucie zmęczenia, ból głowy, bóle mięśni i stawów, gorączka

— Wojciech Szczeklik (@wszczeklik) December 18, 2020

• Czy następnego dnia po szczepieniu mogę pójść do pracy?

Tak, choć lepiej nie szczepić całego zespołu w ten sam dzień z uwagi na możliwe odczyny poszczepienne (jw.), które mogą spowodować krótką absencję w pracy.

• Powikłania długoterminowe? Na razie mamy obserwację kilkumiesięczną (od wakacji). Szczepionka wypada bezpiecznie. Długoterminowe skutki po szczepieniach są niezmiernie rzadkie. Dane o bezpieczeństwie długoterminowym będą zbierane, a informacje o nich będą publicznie dostępne.

• Czy możliwe są odległe skutki zmiany naszego kodu genetycznego DNA?

ABSOLUTNIE NIE. Cząsteczka m-RNA, która znajduje się w szczepionce nie przenika do jądra komórkowego i nie integruje się z DNA człowieka. Po kilku dniach jest degradowana.

Mówił o tym w rozmowie z portalem tvp.info także wirusolog prof. Krzysztof Pyrć

#wieszwiecej Polub nas

• Czy osoby uczulone na białko kurze mogą się szczepić?

TAK. Szczepionka składa się z m-RNA, cząsteczki tłuszczu, która ją otacza i umożliwia przenikanie przez błonę komórkową oraz jony sodu.

• Jak wygląda cykl szczepień? Kiedy nabieramy odporności?

Po pierwszej szczepionce (podanie domięśniowe) należy się doszczepić po okresie 3 tygodni. Koniecznie trzeba się zaszczepić dwukrotnie, bo dopiero po drugiej dawce (7 dni po) uzyskujemy zakładaną odporność.

Jak wygląda cykl szczepień? Kiedy nabieramy odporności?

Po pierwszej szczepionce (podanie domięśniowe) należy się doszczepić po okresie 3 tygodni.

Koniecznie trzeba się zaszczepić dwukrotnie bo dopiero po drugiej dawce (7 dni po) uzyskujemy zakładaną odporność.

— Wojciech Szczeklik (@wszczeklik) December 18, 2020

• Czy osoby w ciąży i karmiące mogą się szczepić?

Takie osoby nie brały udziału w badaniach i na chwilę obecną nie jest to zalecane. Ruszają badania w grupie osób ciężarnych i ta wiedza będzie się zmieniać.

• Czy podanie szczepionki, jeżeli jest się w ciąży, może uszkodzić płód? Nie ma żadnych podstaw, żeby przypuszczać, że szczepionka jest szkodliwa dla rozwijającego się płodu , nawet jeżeli jest się w ciąży podczas szczepienia (choć nie jest to zalecane).

• Przeciwwskazania do szczepienia?

– ciąża, karmienie piersią (to może się jeszcze zmieniać);

– objawy ostrej infekcji z gorączką (temp powyżej 38 st. Celsjusza).

Względne: reakcja anafilaktyczna w wywiadzie (do rozważenia w pełnym zabezpieczeniu szpitalnym).

• Jaki zachować odstęp czasowy od innych szczepień (np. na grypę)?

Odstęp między szczepieniem przeciw SARS-COV-2 a innymi szczepieniami powinien wynosić 7 dni (to może się jeszcze zmieniać, ale na pewno nie potrzeba dłuższej przerwy).

• Czy jeżeli choruję na ciężką niewydolność serca, astmę to mogę się zaszczepić?

TAK – koniecznie! Pacjenci z ciężkimi chorobami przewlekłymi są narażeni na powikłania COVID-19 . Optymalnie należy się szczepić w wyrównanym okresie choroby przewlekłej (nie podczas zaostrzenia).

• Czy jeżeli przebyłem COVID-19 to powinienem się zaszczepić i czy jest to bezpieczne?

Jest to bezpieczne. Należy się zaszczepić. Po przebytym COVID-19 można rozważyć odłożenie szczepienia o 2-3 miesiące (utrzymująca się odporność), choć nie jest to konieczne (minimum 30 dni).

Czy jeżeli przebyłem COVID-19 to powinienem się zaszczepić i czy jest to bezpieczne?

Jest to bezpieczne. Należy się zaszczepić. Po przebytym COVID-19 można rozważyć odłożenie szczepienia o 2-3 miesiące (utrzymująca się odporność) choć nie jest to konieczne (minimum 30dni)

— Wojciech Szczeklik (@wszczeklik) December 18, 2020

• Czy należy sprawdzić, czy mamy przeciwciała przeciwko SARS-COV2 (czy przebyliśmy zakażenie) przed szczepieniem?

Nie – w badaniach klinicznych nie było to testowane i nie jest to zalecane. Nie ma to też wpływu na skuteczność działania szczepionki.

• Czy częste są groźne powikłania wstrząsu uczuleniowego (anafilaktycznego)? NIE – są to niezmiernie rzadkie powikłania. Zagrażający życiu wstrząs wystąpił jak na razie u 3 osób (od wprowadzenia szczepień) na całym świecie. Były to osoby, u których wstrząs występował już wcześniej.

• Czy mogą się szczepić osoby z chorobami nowotworowymi, chorobami immunologicznymi, stosujące leki biologiczne?

TAK – osoby z obniżoną odpornością mogą i powinny się szczepić. Nie jest tylko do końca pewne, jak dobra będzie wytworzona odporność (słabsza odpowiedź niż u zdrowych).

• Czy osoby z HIV/AIDS mogą się szczepić?

TAK – podobnie jak inne osoby z osłabioną odpornością. W badaniu trzeciej fazy szczepionki Pfizer brało udział kilkaset osób z tym schorzeniem – wyniki jeszcze nie są opublikowane.

• Czy szczepić dzieci?

Dzieci będą (jeżeli będą) szczepione na samy końcu kolejki. Zatem poczekajmy. Szczepionka jest bezpieczna dla dzieci powyżej 16. roku życia. Czekamy na wyniki z grupy 12-16 lat. Młodsze dzieci nie były jeszcze badane.

Czy szczepić dzieci?

Dzieci będą (jeżeli będą) szczepione na samy końcu kolejki. Zatem poczekajmy. Szczepionka jest bezpieczna dla dzieci >16 roku życia. Czekamy na wyniki z grupy 12-16 lat. Młodsze dzieci nie były jeszcze badane.

— Wojciech Szczeklik (@wszczeklik) December 18, 2020

• Jak długo utrzyma się odporność po szczepieniu?

Tego jeszcze nie wiemy. Patrząc na stosunkowo małą zmienność genetyczną wirusa SARS-COV2 można przypuszczać, że przynajmniej rok.

• Czy po szczepieniu należy kontrolować przeciwciała czy zyskaliśmy odporność?

Nie ma takiej konieczności.

• Czy po szczepieniu trzeba nadal nosić maseczki i zachowywać dystans?

Na chwilę obecną tak, choć badania trwają i może się to zmienić. Szczepionka w 95 % zabezpiecza przed objawową chorobą, ale nie ma pewności czy zabezpiecza przed bezobjawowym przebiegiem i zakaźnością.