Engelking i Grabowski nie zeznawali w procesie o fałszowanie historii

Profesorowie Barbara Engelking i Jan Grabowski mieli zeznawać w warszawskim sądzie ws. zarzutów, jakie stawia im mieszkanka Podlasia Filomena Leszczyńska. Zarzuca im kłamstwo, jakiego mieli się dopuścić w książce „Dalej jest noc”. Opisali w niej m.in. stryja Leszczyńskiej jako człowieka, który okradał i wydawał Żydów Niemcom. Jednak z zeznań świadków i dokumentacji Instytutu Pamięci Narodowej wynikało coś zupełnie przeciwnego. Engelking i Grabowski wnioskowali o odroczenie zeznań; sąd się do tego przychylił.

W książce wydanej w 2018 r. pt. „Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski” opisywane są wydarzenia z czasów okupacji, m.in. dotyczące mieszkańców wsi Malinowo i roli, jaką odegrał w niej sołtys Edward Malinowski. Według opracowania Barbary Engelking sołtys dopuścił się grabieży i wydania na śmierć kilkudziesięciu Żydów.

Autorka w rozdziale „Strategia przetrwania” przedstawiła losy Żydówki Estery Drogickiej, kobiety, która poprosiła o pomoc sołtysa Malinowskiego. Prof. Engelking opisała tę historię w następujący sposób: „(...) Estera Drogicka (z domu Siemiatycka) po stracie rodziny, zaopatrzona w dokumenty zakupione od rodziny, postanowiła wyjechać do Prus na roboty, w czym pomógł jej sołtys Malinowa Edward Malinowski (przy okazji ją ograbił). (...) Nie tylko poznała tam swojego drugiego męża (Polaka, który także był na robotach), lecz rozwinęła działalność handlową, przesyłając Malinowskiemu paczki na sprzedaż.”

Jednak według pozwu informacja o grabieży i późniejszym handlu w ogóle nie znajduje potwierdzenia w powojennych zeznaniach Drogickiej ani w dokumentacji w IPN. Co więcej, w książce jest nawet fragment tych zeznań: „W czasie okupacji niemieckiej ukrywałam się jako Żydówka w lesie koło Malinowa. Nikt mnie nie chciał przyjąć do domu. Weszłam więc do sołtysa Malinowskiego i ten mnie przyjął. Parę dobrych tygodni ukrywałam się w stodole u Malinowskiego, a on mnie karmił (...)”.

W tym momencie cytat się kończy, choć, jak zaznacza strona pozywająca, dzieje się tak tylko w książce, bo w rzeczywistości Drogicka do zdania - „...on mnie karmił”, miała jeszcze dodać: „(...) mimo, że byłam bez grosza”. Te pięć słów przeczy oskarżeniom o grabieży. Jak zaznacza Filomena Leszczyńska, wycięte słowa wskazują wręcz na bohaterstwo sołtysa Malinowa, który pomagał innym, w tym Żydom, ryzykując życie swoje i swojej rodziny, a nadto robił to bezinteresownie.

Mimo tego autorka ma swoją teorię na ten temat, która podważa wiarygodność zeznań Estery Drogickiej: „Zdawała sobie sprawę, że jest on współwinny śmierci kilkudziesięciu Żydów, którzy ukrywali się w lesie i zostali wydani Niemcom, mimo to po wojnie na jego procesie złożyła fałszywe zeznania w jego obronie”.

W kolejnych zeznaniach Estera Drogicka (podczas zeznań występująca już pod innym nazwiskiem) wskazała, kto naprawdę wydał Niemcom Żydów ukrywających się w lesie. Według niej winnym był gajowy z pobliskiej wsi.

Jej zeznania potwierdzili inni mieszkańcy oraz Żydzi, którym sołtys pomagał. Jeden z nich wspominał: „Kiedy ukrywałem się w okolicach Malinowa, Malinowski przechowywał mnie, dawał mi chleb i słoninę, za co nic nie płaciłem, oraz ostrzegał też Żydów, byśmy się nie kręcili zanadto. Żydów zabitych w lesie wydali gajowi z Czarnej i Malinowa. Partyzantka zlikwidowała gajowego z Czarnej”.

Zeznania świadków były konieczne w procesie, jaki wytoczono po wojnie sołtysowi. Oskarżenie o kolaborację z Niemcami wpłynęło po donosie kilku osób skonfliktowanych z Malinowskim.

Książka „Dalej jest noc” doczekała się ciepłego przyjęcia szczególnie przez „Gazetę Wyborczą”. Barbara Engelking została nawet wyróżniona przez nią mianem „Człowieka Roku”. Jednak wśród historyków są też opinie o niedociągnięciach, brakach warsztatowe i swobodnej interpretacji rzeczywistych wydarzeń. „Wiele z wymienianych zjawisk i zdarzeń powinno zostać opisanych od nowa z uwzględnieniem realiów okupacyjnych i rzetelnej analizy źródeł” - pisał w recenzji książki dr Tomasz Domański z kieleckiego oddziału IPN.

W polemice redaktor naukowy opracowania, prof. Jan Grabowski, stwierdził, że tekst dr. Domańskiego powinien się znaleźć wśród materiałów dowodowych przemawiających za likwidacją IPN.

#publikacja #pozew #rdi #reduta dobrego imienia #barbara engelking #jan grabowski #żydzi #holocaust #historia #badania #ipn