To już 76 lat. 14 lutego 1942 r. powstała Armia Krajowa

76 lat temu, 14 lutego 1942 roku, powstała Armia Krajowa, będąca największą podziemną armią w okupowanej Europie. Została utworzona z przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w konspiracyjną organizację wojskową działającą na terenie Polski. Rozkaz podpisał Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych generał Władysław Sikorski. Dowódcą AK został generał Stefan Rowecki „Grot”.

W skład Armii Krajowej wchodziło około 200 organizacji wojskowych. W okresie maksymalnej zdolności bojowej, w lecie 1944 roku, siły AK liczyły około 380 tysięcy żołnierzy. Kulminacją ich wysiłku zbrojnego było powstanie warszawskie. Organizacja miała charakter ogólnonarodowy i ponadpartyjny, swoim członkom stawiała wysokie wymagania.

Jedną z najbardziej znanych akcji żołnierzy Kedywu AK było wykonanie wyroku na Franzu Kutscherze, generale SS i policji na dystrykt warszawski. Ze względu na swoje okrucieństwo był nazywany „katem Warszawy”. Akcję przeprowadzono w biały dzień, gdy Kutschera przejeżdżał ulicami stolicy z domu do dowództwa SS. Jego auto zostało zablokowane przez samochód, który prowadził Michał Issajewicz, pseudonim „Miś”.

Kulminacją powstanie warszawskie

Kulminacją wysiłku zbrojnego AK było powstanie warszawskie. Po jego klęsce jednostki AK na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostały zdemobilizowane. 19 stycznia 1945 roku Komendant Główny gen. Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu AK. Straty Armii Krajowej wyniosły ok. 100 tys. poległych i zamordowanych żołnierzy, ok. 50 tys. zostało wywiezionych do ZSRS i uwięzionych.

Do moskiewskiego więzienia trafił m.in. gen. Okulicki, sądzony w procesie szesnastu przywódców Państwa Podziemnego. Wobec represji sowieckich i polskich służb bezpieczeństwa nie wszystkie oddziały AK podporządkowały się rozkazowi o demobilizacji. Powstały nowe organizacje konspiracyjne m.in.: Ruch Oporu Armii Krajowej i Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”.

Żołnierze AK byli prześladowani przez władze komunistyczne, zwłaszcza w okresie stalinizmu, wielu z nich skazano na karę śmierci lub wieloletniego więzienia.

Najlepiej zorganizowane wojsko konspiracyjne

– Było to najsilniejsze i najlepiej zorganizowane wojsko konspiracyjne działające w pogrążonej w wojnie Europie. Armia Krajowa jest absolutnym fenomenem na skalę światową. Powstała z przemianowania Związku Walki Zbrojnej. To jest bardzo ważne, gdyż pokazuje, że polski opór trwał od pierwszych dni wojny. My nigdy nie kolaborowaliśmy z Niemcami i nigdy nie straciliśmy nadziei na odzyskanie wolności – powiedział w wywiadzie dla „Gazety Polskiej Codziennie” ” historyk Tadeusz Płużański.

Jak dodał, żołnierzy AK cechowało silne przywiązanie do takich wartości jak Bóg, honor i ojczyzna. – Żołnierze AK byli ludźmi z ideałami, marzeniami o wolności. Gotowi byli za nie umierać. To było inne pokolenie. Fenomen tej formacji polegał też na tym, że działała ona na wielu płaszczyznach. Prowadziła akcje zbrojne, wywiadowcze, a także ważne akcje propagandowe. Co więcej, działała w podziemiu, ale to nie przeszkadzało żołnierzom skutecznie wypełniać zadań – tłumaczył Płużański.

Główne uroczystości upamiętniające 76. rocznicę powstania AK odbyły się w minioną niedzielę w Warszawie, jednak władze wielu miast w Polsce właśnie dzisiaj organizują lokalne uroczystości poświęcone pamięci żołnierzy tej legendarnej formacji wojskowej.

Armia Krajowa została rozwiązana 19 stycznia 1945 roku na mocy rozkazu generała Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka”. Generał przewidywał, że po okupacji niemieckiej nastąpi okupacja sowiecka. Podkreślił, że ta druga będzie bardziej niebezpieczna, bo przeprowadzona przez Tymczasowy Rząd Lubelski, narzędzie w rękach Sowietów.

Byłym żołnierzom Armii Krajowej, którzy przeżyli wojnę i komunistyczne prześladowania, zależy na zachowaniu dziedzictwa oraz ideałów tej organizacji.

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej zrzesza członków AK oraz innych organizacji zbrojnych podporządkowanych w czasie II wojny światowej legalnemu rządowi RP na emigracji. Kiedy był zakładany w latach 90. ubiegłego wieku, liczył około 80. tysięcy członków, obecnie - kilka tysięcy.

W wielu polskich szkołach powstają Kluby Historyczne im. Armii Krajowej zrzeszające młodzież i dzieci. Młodzi ludzie zakładają izby pamięci, spotykają się z weteranami AK, uczestniczą w konkursach edukacyjnych, organizują wystawy i biegi patriotyczne.