Ostatni niezłomny. Powstał film o Antonim Dołędze

Dokument „Polski nie zniszczy nic na świecie” został zrealizowany przez oddział TVP w Lublinie. W czerwcu Popławach-Rogalach, niedaleko Łukowa, odnaleziono szczątki ludzkie, najprawdopodobniej Dołęgi. Według okolicznych mieszkańców ukrywał on się do końca życia. Zmarł w 1982 roku, został pochowany po kryjomu. W fabularyzowanym filmie dokumentalnym przedstawione zostały relacje i świadectwa ludzi, którzy znali Dołęgę, współpracowali z nim, ukrywali go w swoich gospodarstwach przez kilkadziesiąt lat. Film zawiera też rekonstrukcje wydarzeń z życia Dołęgi, przestawione z udziałem potomków ich uczestników. Historia zaczyna ożywać – Ta historia mogła ujrzeć światło dzienne dopiero niedawno, po pełnym odzyskaniu wolności. Przedtem było wiele zakłamania, ludzie bali się głośno mówić o tym, co wiedzą, liczyli się z konsekwencjami od ówczesnych władz. To się zmieniło kilka lat temu i ta historia zaczyna ożywać, czy raczej być odtajniona – powiedział wójt gminy Trzebieszów, Mirosław Szekalis. – To jest bardzo ważne, by mówić, że byli ludzie, którzy naprawdę wierzyli w wolną Polskę. Możemy dziś swobodnie myśleć i mówić, to jest najcenniejsze. Autorka filmu, Bogna Bender-Motyka z lubelskiego oddziału TVP, podkreśliła, że Dołęga był ostatnim ukrywającym się żołnierzem podziemia. – Antoni Dołęga przysiągł przed ołtarzem Matki Boskiej w kościele w Trzebieszowie, że nigdy się nie ujawni i dotrzymał słowa. To był człowiek honoru. On miał świadomość, że dopóki się nie podda, to ta mała niepodległość trwa. Był ostatnim ukrywającym się. Ukrywał się wśród swoich, nie pod zmienionym nazwiskiem gdzieś na Ziemiach Odzyskanych, bo takich ludzi było wielu – przyznała.– Dołęga nie przetrwałby, gdyby nie ludzie, którzy dawali mu schronienie. On przetrwał dzięki temu, że tutaj wartości były traktowane poważnie i do tej pory są – dodała Bender-Motyka. Godny pochówek Wnuk siostry Dołęgi, Ronald Werelich, który od kilku lat poszukiwał jego grobu, powiedział, że cieszy się, że z prezentacji filmu o jego krewnym w rodzinnych stronach. – Film pokazuje tej społeczności, jacy są ważni. Bez nich nie byłoby historii mojego wuja, jego ukrywania się – powiedział. – Historia mojego wuja jakby wraca na swoje miejsce. Udało się odnaleźć miejsce jego pochówku, czekamy na zakończenie identyfikacji szczątków. Wiemy już, że będzie godny pochówek. To wielka dla nas satysfakcja po kilkudziesięciu latach poszukiwań. Rodzina Dołęgi, pochodząca spod Łukowa, przeniosła się po wojnie na Pomorze. Byli przekonani, że Dołęga zginął w latach 50. ubiegłego wieku, bo nie utrzymywał z nimi żadnych kontaktów. Ojciec Ronalda Werelicha w latach 70. przyjeżdżał do Łukowa, szukał miejsca pochówku Dołęgi, rozmawiał z mieszkańcami, ale niczego się nie dowiedział. W konspiracji Antoni Dołęga urodził się w 1915 roku w Łukowie. Przed wojną ukończył szkołę podoficerską przy 84 pułku piechoty w Pińsku. W stopniu kaprala walczył we wrześniu 1939 roku. W czasie okupacji działał w konspiracji. W 1944 roku wcielony został do 2 Armii Wojska Polskiego. Walczył w jej szeregach do maja 1945 roku, kiedy to z grupą żołnierzy zdezerterował pod Budziszynem i wrócił w rodzinne strony. Tam Dołęga nawiązał kontakt z oddziałem zbrojnym por. Józefa Matusza ps. Lont, działającym w łukowskim obwodzie WiN. Patrole z tego oddziału organizowały akcje wymierzone przeciwko nowej władzy, opierając się o szeroko rozbudowaną siatkę współpracowników. W 1951 roku, po śmierci Lonta, dowództwo oddziału, który liczy wówczas niespełna 20 osób, przejął Dołęga. #wieszwiecej | Polub nas Kolejne zasadzki, obławy i działania agenturalne UB doprowadziły do wykruszenia się żołnierzy Dołęgi. Kilku ostatnich ujawniło się w 1955 roku. Dołęga pozostał w ukryciu. Przenosił się z miejsca na miejsce, korzystając z pomocy mieszkańców. Nie podejmował już żadnych akcji zbrojnych. Posługiwał się kilkoma pseudonimami: Znicz, Pijak, Mały Franio, a także Kulawy Antek. Nogę stracił na skutek obrażeń powstałych w wyniku wypadku z bronią.