„Balansujcie dopóki się da, a gdy się już nie da, podpalcie świat!”

91 lat temu, 12 maja 1926 r., marszałek Józef Piłsudski na czele wiernych mu oddziałów podjął marsz na Warszawę, który przeszedł do historii jako „zamach majowy”. Zmarł dokładnie 9 lat później.

– Staję do walki, tak, jak i poprzednio, z głównym złem państwa: panowaniem rozwydrzonych partii i stronnictw nad Polską, zapominaniem o imponderabiliach, a pamiętaniem tylko o groszu i korzyści – mówił Józef Piłsudski w wywiadzie udzielonym „Kurierowi Porannemu” 10 maja 1926 r., po powołaniu rządu Wincentego Witosa, dwa dni przed „przewrotem majowym”.

11 maja 1926 r. ustępujący ze stanowiska minister spraw wojskowych gen. Lucjan Żeligowski zarządził manewry pod Warszawą w okolicach Rembertowa, powierzając dowództwo nad zgromadzonymi tam oddziałami Piłsudskiemu. Nowy minister kazał jednostkom wrócić w rejon zakwaterowania, ale rozkaz nie został wykonany.

W nocy w stronę stolicy zaczęły kierować się kolejne pułki dowodzone przez oficerów wiernych marszałkowi.

12 maja przed południem Piłsudski ze swoim adiutantem wyjechał z Sulejówka do Belwederu, aby spotkać się z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim. Nie zastał go tam jednak, gdyż prezydent wyjechał do swojej rezydencji w Spale.

12.05.26r. ok.16.00 po rozmowie z Wojciechowskim, Piłsudski nakazuje zająć mosty Poniatowskiego i Kierbedzia, rozpoczynając przewrót majowy. pic.twitter.com/6aOxvLP3z0

— WBH (@WBH_2016) 11 maja 2017

Do rozmowy Piłsudskiego z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim, którzy wspólnie pod koniec XIX w. kierowali PPS, doszło do na moście Poniatowskiego.

Prezydent Wojciechowski przeprowadzoną wówczas rozmowę z Piłsudskim relacjonował następująco: „Powitałem go słowami: Stoję na straży honoru wojska polskiego – co widocznie wzburzyło go, gdyż uchwycił mnie za rękaw i zduszonym głosem powiedział: – No, no! Tylko nie w ten sposób. – Strząsnąłem jego rękę i nie dopuszczając do dyskusji: – Reprezentuję tutaj Polskę, żądam dochodzenia swych pretensji na drodze legalnej, kategorycznej odpowiedzi na odezwę rządu. – Dla mnie droga legalna zamknięta – wyminął mnie i skierował się do stojącego kilka kroków za mną szeregu żołnierzy”.

13 V 1926 Przewrót majowy - walki w stolicy pomiędzy siłami rządowymi a oddziałami Marszałka Józefa Piłsudskiego. pic.twitter.com/vWnaFTfJGc

— WBH (@WBH_2016) 13 maja 2016

Ulice Warszawy spłynęły krwią

„Balansujcie dopóki się da, a gdy się już nie da, podpalcie świat!” – mawiał Piłsudski. Ponownie zapłonął 12 maja, kiedy wieczorem w stolicy rozpoczęły się pierwsze starcia zbrojne. 13 maja, pomimo nadejścia pierwszych posiłków dla strony rządowej, większość Warszawy nadal znajdowała się w rękach wojsk Piłsudskiego.

#Foto: Walki na ulicach Warszawy, czyli zamach majowy https://t.co/LbMOqZhhO8 pic.twitter.com/4m6tdFgHHM

— Polska Zbrojna (@Polska_Zbrojna) 12 maja 2016

Po południu 14 maja rząd i prezydent opuścili zagrożony już Belweder i przenieśli się do Pałacu w Wilanowie, gdzie jeszcze tego samego dnia zapadły decyzje o zaprzestaniu dalszej walki, dymisji rządu oraz ustąpieniu prezydenta.

148 lat temu -15 III 1869 w Kaliszu- urodził się Stanisław Wojciechowski - prezydent RP (od 1922), ustąpił w wyniku przewrotu majowego 1926 pic.twitter.com/huN0ZjMSgS

— Historia Dyplomacji (@HistDyplomacji) 15 marca 2017

W wyniku trwających trzy dni walk zginęło 379 osób, wśród nich 164 cywilów. Ponad 900 osób zostało rannych.

Odszedł Marszałek

82 lata temu, 12 maja 1935 r. o godz. 20.45, Józef Piłsudski zmarł w Belwederze. Tuż po śmierci marszałka, salon Belwederu, w którym nastąpił zgon, zamieniono na kaplicę żałobną, gdzie na katafalku spoczywało jego ciało. Wykonana ze srebra trumna z ciałem Piłsudskiego wystawiona była w Belwederze 13 i 14 maja.

Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 roku. W chwili śmierci miał 67 lat. To jego ost. zdjęcie pic.twitter.com/wgVFn1KWrT

— Tomasz Kuzia (@tomaszkuzia) 11 maja 2017

Zwłoki marszałka ubrane były w mundur, przepasany wielką wstęgą orderu Virtuti Militari i z bojowymi orderami na piersiach. W rękach Piłsudski trzymał obrazek Matki Boskiej Ostrobramskiej.

15 maja trumnę z ciałem Piłsudskiego przewieziono na lawecie zaprzężonej w sześć koni do katedry św. Jana. Ustawiono ją w nawie głównej świątyni. Tam marszałka żegnały tłumy.

17 maja wieczorem pociąg wiozący ciało Piłsudskiego ruszył do Krakowa, na jego trasie zgromadziły się tysiące ludzi, aby oddać zmarłemu hołd.

 

Pociąg żałobny z trumną Piłsudskiego dotarł do Krakowa w sobotę rano 18 maja. Kondukt pogrzebowy ruszył następnie na Wawel.

Po dotarciu na wzgórze wawelskie przemówienie ze stopni katedry wygłosił prezydent Ignacy Mościcki.

– Cieniom królewskim przybył towarzysz wiecznego snu. Skroń jego nie okala korona, a dłoń nie dzierży berła. A królem był serc i władcą doli naszej. Półwiekowym trudem swego życia brał we władanie serce po sercu, duszę po duszy, aż purpurą królestwa swego ducha zagarnął niepodzielnie całą Polskę – mówił Mościcki.

Marshal Józef #Piłsudski died #OnThisDay in 1935. His funeral was held at Wawel Castle https://t.co/3WdfhBEqSD @PLinBelgium @PolishFestNY pic.twitter.com/RZhBcahUqu

— Culture.pl (@culture_pl) 12 maja 2017

Na zakończenie uroczystości ustawione na wawelskim wzgórzu działa oddały 101 strzałów armatnich. W całym kraju zapanowała trzyminutowa cisza. Szacuje się, że w pogrzebie w Krakowie wzięło udział około 100 tys. osób, kondukt ciągnął się przez kilka kilometrów.

#józef piłsudski #ii rp #rzeczpospolita #zamach majowy