64 lata temu komuniści zamordowali generała „Nila”

W piątek mija 64. rocznica śmierci generała Augusta Emila Fieldorfa „Nila”. Dowódca Kedywu Armii Krajowej został powieszony przez komunistów 24 lutego 1953 roku na terenie więzienia przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie. Do dziś nie odnaleziono szczątków bohatera.

– Śmierć organizatora i komendanta jednej z najważniejszych struktur AK skończyła pewną epokę – mówi Jacek Pawłowicz, dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL.

W czasie I wojny światowej Fieldorf służył w Legionach Polskich. Po odzyskaniu niepodległości pozostał w służbie czynnej. Podczas kampanii wrześniowej był dowódcą 51. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego 12. Dywizji Piechoty.

Przebił się do Krakowa

Gdy jego jednostka została rozbita w bitwie pod Iłżą, przebił się w cywilnym ubraniu do rodzinnego Krakowa. Stamtąd spróbował przedostać się do Francji, ale został zatrzymany na granicy słowackiej i internowany w październiku 1939. Udało mu się zbiec z obozu internowania i przez Węgry przedostał się na Francji, gdzie zgłosił się do tworzącej się polskiej armii.

Po kapitulacji Francji przybył do Anglii, a władze polskie uczyniły go pierwszym emisariuszem rządu i naczelnego wodza do kraju. Do okupowanej Warszawy przybył 6 września 1940 roku. Od razu podjął się działalności konspiracyjnej.

W sierpniu 1942 roku został mianowany dowódcą Kedywu KG AK. Wydał między innymi rozkaz likwidacji generała SS w Warszawie Franza Kutschery. Zamach na zbrodniarza był jedną z najbardziej spektakularnych akcji polskiego podziemia przed wybuchem powstania warszawskiego.

Aresztowany przez NKWD

7 marca 1945 generał „Nil” został aresztowany przez NKWD w Milanówku, ponieważ posługiwał się fałszywym nazwiskiem Walenty Gdanicki i został rozpoznany. Trafił do obozu w Rembertowie, a stamtąd 21 marca 1945 roku wywieziono go do obozu pracy na Uralu.

Do Polski wrócił w październiku 1947 i osiedlił się pod fałszywym nazwiskiem w Białej Podlaskiej. Nie powrócił już do pracy konspiracyjnej. Mieszkał jeszcze w Warszawie i Krakowie, po czym osiadł w Łodzi.

W odpowiedzi na obietnicę amnestii w lutym 1948 roku zgłosił się do Rejonowej Komendy Uzupełnień w Łodzi i ujawnił się , podając prawdziwe imię i nazwisko oraz stopień generała brygady.

Sfingowany proces

10 listopada 1950 roku został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, przewieziony do Warszawy i osadzony w areszcie śledczym Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Koszykowej, skąd trafił na Rakowiecką.

Został oskarżony o wydawanie rozkazów likwidowania przez AK partyzantów radzieckich. Pomimo tortur Fieldorf odmówił współpracy z UB. Po sfingowanym procesie generał Fieldorf został 16 kwietnia 1952 roku skazany na karę śmierci przez powieszenie.

Pawłowicz podkreśla, że taka śmierć dodaje tragizmu postaci generała „Nila”. – Śmierć przez powieszenie jest dla oficera śmiercią haniebną. Komuniści dopuścili się ogromnej zbrodni. Zamordowali najwyższego rangą dowódcę Armii Krajowej, najpiękniejszej polskiej armii – mówi dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL.

Do dziś badaczom Instytutu Pamięci Narodowej nie udało się odnaleźć szczątków generała. Najprawdopodobniej ciało "Nila" zostało potajemnie złożone na warszawskich Powązkach.

Sprawcy mordu sądowego na generale – między innymi prokurator Helena Wolińska i sędzia Maria Gurowska – nigdy nie ponieśli kary.

#generał nil #august emil fieldorf #ii wojna światowa #prl #egzekucja #mord sądowy