101 lat temu urodził się Jan Karski. „Świadek prawdy o Holokauście; symbol naszej pamięci, naszej historii ”

– Jan Karski był świadkiem prawdy o Holokauście, ale też symbolem nieudanej próby odwrócenia losów historii – powiedział szef MSZ Grzegorz Schetyna podczas premiery filmu dokumentalnego „Karski i władcy ludzkości” w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, w Warszawie. – To film o człowieku, który ma zasady moralne - zasady niezłomne. I który postępuje według tych zasad – dodał reżyser Sławomir Gruenberg. W piątek mija 101. rocznica urodzin legendarnego kuriera Polskiego Państwa Podziemnego.

„Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat” – to słyszą Ci, którzy stają się Sprawiedliwymi Wśród Narodów Świata. Takim stał się Jan Karski, ale do końca zastanawiał się, czy udało mu się uratować to jedno życie – zaznaczył minister Schetyna. Podkreślił, że Karski chciał przekazać światu prawdę o Holokauście. – Nie uwierzyli Brytyjczycy, Amerykanie, prezydent Roosevelt, ale (Karski) jest Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata, ma ten tytuł i jest dzisiaj symbolem naszej pamięci, naszej historii – mówił szef MSZ, który w czwartek złożył kwiaty przed pomnikiem Jana Karskiego przy MHŻP POLIN.

Uroczysta premiera

Wieczorem odbyła się uroczysta premiera filmu „Karski i władcy ludzkości”. Dokument w reżyserii Sławomira Gruenberga 24 kwietnia trafi do kin. Na premierze byli m.in. marszałek Sejmu Radosław Sikorski oraz rzeczniczka rządu Małgorzata Kidawa-Błońska.

Jesteśmy na premierze filmu "Karski i władcy ludzkości" #Karski #Polin pic.twitter.com/n3wu2hSrO6

— NCK (@NCK_PL) kwiecień 23, 2015

Produkcja polsko-amerykańska to połączenie archiwalnych materiałów dokumentalnych – w większości nieznanych szerszej publiczności, m.in. wspomnień głównego bohatera z czasów młodości – oraz wypowiedzi znanych osób na temat Karskiego, z sekwencjami animowanymi. Wśród materiałów archiwalnych znalazły się np. nigdy wcześniej niewykorzystane wywiady przeprowadzone przez E. Thomasa Wooda, współautora książki „Karski - opowieść o emisariuszu”. Widzowie wysłuchają wypowiedzi m.in.: Zbigniewa Brzezińskiego, Władysława Bartoszewskiego oraz oficjalnego biografa Winstona Churchilla Sir. Martina Gilberta.

Łódź wspomina Karskiego

Tymczasem pamięć Jana Karskiego wspomina Łódź. Dla upamiętnienia rocznicy urodzin emisariusza zaplanowano w czwartek grę miejską dla młodzieży „Mission Karski”, a w piątek specjalną akcję internetową na portalach społecznościowych. – Akcja jest prosta. Prosimy, żeby tego dnia wpisać w status na Facebooku, Twitterze czy Instagramie wpis: #101karski. Mile widziane będą zdjęcia, które będzie można oznaczyć tym tagiem. Czym więcej osób tak zrobi, tym więcej dowie się o Janie Karskim – powiedziała Justyna Tomaszewska z Centrum Dialogu. Pod koniec dnia na facebookowym profilu Centrum Dialogu pojawi się link do strony, która zbierze wszystkie wpisy i zdjęcia z takim opisem.

101 lat temu urodził się Jan #Karski, legendarny emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego http://t.co/akXmWILy9I pic.twitter.com/0eEk7ZCYM6

— Dzieje.pl (@dziejepl) kwiecień 23, 2015

W piątek od godz. 9 rano aż do północy będzie można w Centrum zwiedzać wystawę „Karski. Nie dać światu zapomnieć”. Dla pierwszych 50 osób, które pojawią się po godz. 17 będzie czekać prezent, kolejne osoby także otrzymają niespodziankę. Przygotowana rok temu z okazji stulecia urodzin Jana Karskiego wystawa Narodowego Centrum Kultury to próba przybliżenia szerokiej publiczności postaci legendarnego emisariusza.

Nie uwierzyli Brytyjczycy, Amerykanie, prezydent Roosevelt, ale Karski jest Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata

Ruszył Instytut im. Karskiego

Z kolei również w czwartek zainaugurowano w Kielcach działalność Instytutu Kultury Spotkania i Dialogu Stowarzyszenia im. Jana Karskiego. Ma mu przyświecać idea budowy porozumienia między uczestnikami dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego. Instytut znalazł siedzibę w kamienicy przy ul. Planty 7 – miejscu pogromu kieleckiego z 6 lipca 1946 r., podczas którego zginęło 37 osób narodowości żydowskiej i troje Polaków.

Prezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego Bogdan Białek odczytał list skierowany do działaczy organizacji przez prezydenta Bronisława Komorowskiego. Prezydent dziękował im za działalność edukacyjną, upamiętnianie społeczności żydowskiej i pogłębianie dialogu chrześcijańsko-żydowskiego. Uroczystości w kamienicy poprzedziło złożenie kwiatów przy ławce Jana Karskiego.

Kim był Jan Karski?

Jan Karski urodził się 24 kwietnia 1914 r. w Łodzi. Jego właściwe nazwisko to Jan Kozielewski. Dwukrotnie przedostał się do warszawskiego getta, a także do obozu przejściowego w Izbicy, z którego Żydzi byli kierowani do obozów zagłady. Na podstawie jego relacji i dokumentów minister spraw zagranicznych Edward Raczyński przedstawił w grudniu 1942 r. aliantom notę „Masowa eksterminacja Żydów w Polsce okupowanej przez Niemców”.

Wstrząsającą relację naocznego świadka Karski przekazał amerykańskim i brytyjskim politykom oraz dziennikarzom. Spotkał się m.in. z ministrem spraw zagranicznych rządu brytyjskiego Anthony'm Edenem oraz – w 1943 r. – z prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem i przedstawicielami amerykańskich organizacji żydowskich.

Jego dramatyczne apele o ratunek dla narodu żydowskiego nie przynosiły jednak rezultatów – większość rozmówców nie dowierzała jego doniesieniom lub je ignorowała. Zachodni przywódcy, a nawet niektórzy liderzy organizacji żydowskich w USA, nie dawali wiary wstrząsającym relacjom o Holokauście. Nie wpłynęły one na politykę państw sprzymierzonych w czasie wojny, opierającą się na założeniu, że jedynym sposobem uratowania Żydów jest pokonanie najpierw nazistowskich Niemiec.

Pozostał na emigracji

Po wojnie Karski zdecydował się pozostać na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień. Uhonorowano go m.in. tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. W 1998 r. izraelski Instytut Pamięci Yad Vashem zgłosił jego kandydaturę do Pokojowej Nagrody Nobla. Karski zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie.