W Polsce jego postać budzi kontrowersje – konsekwencją jego polityki wobec Związku Sowieckiego była zgoda na pozostawienie Polski w radzieckiej strefie wpływów. 24 stycznia mija 50 lat od śmierci Winstona Churchilla, brytyjskiego premiera, jednego z najwybitniejszych polityków II wojny światowej. W Polsce jego postać budzi kontrowersje dot. polityki wobec Związku Sowieckiego, której konsekwencją była zgoda, by Polska przeszła w sowiecką strefę wpływów. Winston Leonard Spencer Churchill (1874-1965) był synem znanego polityka Partii Konserwatywnej lorda Randolpha Churchilla (1849-1895) i Jeanette Jerome (1854-1921), córki amerykańskiego biznesmena Leonarda Jerome'a. <br/><br/> <b>Gwiazda londyńskich salonów</b> <br/><br/> Początkowo młody Churchill związał swą przyszłość z armią – jako oficer regimentu huzarów odbywał służbę w Indiach, biorąc m.in. udział w walkach z plemionami pusztuńskimi – rychło jednak służbę liniową zamienił na pracę korespondenta wojennego. Pisane dla londyńskiej prasy relacje z ogarniętej wojną domową Kuby, kampanii lorda Kitchenera w Sudanie czy walk w Indiach przyniosły Churchillowi nie tylko stabilizację finansową, ale także sporą popularność. Prawdziwą gwiazdą londyńskich salonów stał się w czasie II wojny burskiej (1899-1902), gdy wzięty do niewoli przez Afrykanerów, zbiegł z obozu jenieckiego w Pretorii i przez Mozambik zdołał dotrzeć do Anglii. <br/><Br/> <b>Błyskotliwa i szybka kariera</b> <br/><br/> Opinia zawadiackiego bohatera wojennego i cztery wydane książki stanowiły kapitał, który Winston Churchill postanowił wykorzystać w polityce. Bez trudu dostał się do Izby Gmin jako przedstawiciel konserwatystów, lecz kilka lat później, rozczarowany stosunkiem rządu do spraw wojskowych, zasilił szeregi partii liberalnej i po wygranych przez nią wyborach wszedł po raz pierwszy w skład rządu. Szybko piął się w górę w rządowej hierarchii – w roku 1908 został ministrem handlu, w 1910 – ministrem spraw wewnętrznych, a w 1911 – Pierwszym Lordem Admiralicji czyli ministrem odpowiedzialnym za Królewską Marynarkę Wojenną, podstawę militarnej potęgi Wielkiej Brytanii.Funkcja Pierwszego Lorda Admiralicji pozwoliła mu pokazać talent organizacyjny. W ciągu czterech lat zmodernizował Royal Navy, wyposażając ją w nowoczesne okręty i najnowsze rodzaje uzbrojenia. Dzięki jego pracy marynarka brytyjska odegrała bardzo poważną rolę w I wojnie światowej, ale już bez samego Churchilla, który podał się do dymisji po klęsce planowanej przez niego operacji desantu na półwysep Gallipoli, w której alianci stracili ponad 40 tys. zabitych i niemal 100 tys. rannych. <br/><br/> <b>Radykalna zmiana poglądów?</b> <br/><br/> Winston Churchill jeszcze kilkukrotnie powracał do ław rządowych – pełnił funkcję ministra wojny, ministra kolonii (podpisał traktat uznający powstanie Wolnego Państwa Irlandzkiego), a w 1924 roku został nawet Kanclerzem Skarbu. W tym czasie ponownie zmienił barwy partyjne, powracając w szeregi konserwatystów. Zmieniały się także poglądy Churchilla – podczas gdy w 1910 roku jako minister sprzeciwiał się użyciu wojska do tłumienia strajków w kopalniach Walii, w 1926 domagał się użycia broni przeciwko strajkującym górnikom.<b>Jako jeden z pierwszych ostrzegał przed Hitlerem</b> <br/><br/> Lata 30. to dla Churchilla okres jałowy politycznie. Odsunięty na boczny tor zajął się pisaniem książek i wygłaszaniem odczytów. Szczególnie ostro wypowiadał się przeciwko rosnącemu w siłę faszyzmowi niemieckiemu. Jako jeden z pierwszych ostrzegał, że „Hitler przy pierwszej okazji chwyci za broń” i potępiał wszelkie próby rozmów z Niemcami. Gdy w 1938 r. premier Neville Chamberlain złożył podpis na porozumieniu z Monachium, oddającym III Rzeszy czeskie Sudety, Churchill orzekł: „Nasz rząd miał do wyboru hańbę lub wojnę. Wybrał hańbę, ale wojny nie uniknie”. Czas pokazał, że miał rację. <br/><br/> Wybuch II wojny światowej przyniósł Churchillowi ponowną nominację na stanowisko Pierwszego Lorda Admiralicji i jak poprzednio zaczął swą pracę od modernizacji marynarki. Sukcesy odnoszone przez Royal Navy wzmacniały pozycję Churchilla w polityce i jego popularność w społeczeństwie – gdy w maju 1940 roku rząd Chamberlaina podał się do dymisji, król Jerzy VI mianował Winstona Churchilla premierem. – Mam do zaoferowania tylko krew, trud, łzy i pot – powiedział nowy premier w inauguracyjnym przemówieniu.Zjednoczone Królestwo pod jego rządami odrzuciło niemieckie propozycje pokojowe, przetrwało upadek Francji, lotniczą Bitwę o Anglię, Bitwę o Atlantyk oraz ofensywę niemiecką w północnej Afryce. Churchillowi udało się uzyskać gospodarcze wsparcie Stanów Zjednoczonych, które po przystąpieniu USA do wojny zamieniło się w trwałą koalicję, nawiązał także współpracę z ZSRS, mimo iż znany był ze swoich zdecydowanie antykomunistycznych poglądów. <br/><br/> <b>Co Polacy mogą mieć mu za złe?</b> <Br/><br/> O losach wojny i kształcie powojennej Europy decydowała „Wielka Trójka” złożona z prezydenta USA Franklina D. Roosevelta, przywódcy ZSRS Józefa Stalina i premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla. Churchill stopniowo oddawał inicjatywę polityczną Rooseveltowi i Stalinowi, skupiając się na kwestach najszybszego pokonania Niemiec i utrzymania jedności Imperium Brytyjskiego. Dla osiągnięcia celu nie wahał się poświęcać dotychczasowych sojuszników. Gdy interesy Wielkiej Brytanii w Grecji zostały zagrożone działaniami komunistycznej partyzantki, Churchill, w zamian za neutralność Stalina, zgodził się, by wyzwalana właśnie Polska przeszła w radziecką strefę wpływów. Także jego postawa wobec powstania warszawskiego i traktowanie polskiego rządu emigracyjnego Stanisława Mikołajczyka budziły spore kontrowersje.<b>Literacka Nagroda Nobla za sześciotomowe dzieło </b> <br/><br/> Poparcie Brytyjczyków dla Churchilla zaczęło spadać wraz z otwarciem drugiego frontu we Francji. Niebezpieczeństwo niemieckiej inwazji zniknęło, ciężar wojny wzięły na siebie USA i ZSRS, a społeczeństwo brytyjskie było zmęczone wojną. Pierwsze po zwycięstwie wybory parlamentarne zakończyły się klęską konserwatystów, a Winston Churchill stracił stanowisko premiera. Odzyskał je w 1951 roku – w ciągu czteroletniej kadencji angażował się przede wszystkim w utrzymanie trwałości Imperium Brytyjskiego i powstrzymanie poszerzania światowej strefy wpływów ZSRS. Jego pozycja na arenie międzynarodowej była coraz mocniejsza, czego wyrazem było przyznanie w 1953 roku literackiej Nagrody Nobla za sześciotomową „II wojnę światową”. <br/><br/> <b>Schyłek życia z pędzlem i piórem</b> <br/><br/> W 1955 roku Winston Churchill wycofał się z życia politycznego ze względu na stan zdrowia. Ostatnie 10 lat życia spędził w posiadłości Chartwell House, pisząc kolejne książki (m.in. czterotomową „Historię Anglików”) i oddając się malarstwu. Zmarł 24 stycznia 1965 roku, a jego publiczny pogrzeb w Londynie był wielkim wydarzeniem polityczno-społecznym.Churchill zyskał światową popularność nie tylko dzięki swoim zdolnościom administracyjnym i literackim, ale także dzięki krótkim, trafnym powiedzeniom, szybko trafiającym do języka potocznego. Jego szczere: „Nie mam do zaoferowania nic ponad krew, trud, pot i łzy”, uspokajające: „Interesy prowadzimy jak zwykle”, wygłoszone w pierwszych tygodniach I wojny światowej, pełne uznania: „Jeszcze nigdy tak wielu nie zawdzięczało tak wiele tak nielicznym”, którym dziękował pilotom walczącym w Bitwie o Anglię, czy sarkastyczne: „Demokracja jest najgorszą formą rządu, oprócz innych jego form, wypróbowywanych od czasu do czasu” są znane na całym świecie. <br/><br/> Życie i działalność polityczną Winstona Churchilla najlepiej chyba opisuje jego własna sentencja: „Sukces nigdy nie jest ostateczny, porażka nigdy nie jest całkowita - liczy się tylko odwaga”.