Dokumenty z XIII i XIV wieku. Zapowiadany przez Donalda Tuska i kanclerza Friedricha Merza zwrot bezcennych archiwów nastąpił szybciej niż się można było spodziewać. Krzyżackie dokumenty i fragment rzeźby wróciły do Polski, można je zobaczyć na Zamku Królewskim w Warszawie. W zestawie zwróconych antyków znalazły się 73 pergaminowe dokumenty z XIII–XV w. oraz rzeźbiona głowa św. Jakuba Starszego z XIV wieku. Zrabowano je podczas wojny i przez lata znajdowały się w Niemczech. W czasie wojny wywieziono je z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Zobacz także: Powstaje plan ewakuacji polskich dzieł sztuki w razie rosyjskiej inwazjiNiebawem archiwa będą szerzej udostępniane w polskich muzeach. Uroczyste przekazanie zabytków miało miejsce w Berlinie podczas wizyty premiera Donalda Tuska.Odzyskane zabytki zostały w środę zaprezentowane na Zamku Królewskim w Warszawie. To „najważniejszy i chyba najcenniejszy zwrot obiektów dziedzictwa kultury we współczesnej historii Polski” – powiedziała min. kultury Marta Cienkowska, nazywając ten moment „historycznym”.– Od wielu lat mówi się o zwrocie skradzionych w czasie II wojny światowej polskich obiektów dziedzictwa narodowego, ale prawda jest taka, że to dopiero ostatnie kilkanaście miesięcy spowodowały, że mamy ten ogromny sukces – podkreśliła.Dokumenty z archiwum polsko-krzyżackiego zostały przekazane do Archiwum Głównego Akt Dawnych poprzez podpisanie stosownych dokumentów pomiędzy szefową MKiDN a naczelnym dyrektorem Archiwów Państwowych dr. Pawłem Pietrzykiem.Wojenna grabieżMKiDN wyjaśniło w komunikacie, że dokumenty dotyczące zakonu krzyżackiego i wzajemnych stosunków polsko-krzyżackich były przechowywane na terenie Rzeczypospolitej od momentu likwidacji zakonu i utworzenia świeckiego księstwa przez ostatniego wielkiego mistrza.Po zajęciu Warszawy przez Niemców jesienią 1939 r. zbiory Archiwum stały się przedmiotem zaplanowanych grabieży. Najcenniejsze pozycje z działu „Prussiae” padły łupem Pruskiego Archiwum Państwowego w Królewcu. Formalne wydanie dokumentów okupantom nastąpiło 17 grudnia 1940 r., po wcześniejszym sporządzeniu spisu zdawczo-odbiorczego. Dokumenty w imieniu strony niemieckiej przejął dr Erich Weise, który kierował Warszawskim Urzędem Archiwalnym.Zobacz też: Zaginiony obraz Rubensa sprzedany za miliony. Znaleziono go przez przypadek74 dokumenty polsko-krzyżackie dotarły do Pruskiego Archiwum Państwowego w Królewcu 18 stycznia 1941 r. Ostatecznie trafiły do Berlina, do zbiorów Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz.Rzeźba nielegalnie wywieziona z PolskiDr hab. Janusz Trupinda, dyrektor Muzeum Zamkowego w Malborku, do którego trafi rzeźba głowy św. Jakuba Starszego, przypomniał, że była ona częścią wystroju kościoła Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim, najcenniejszego fragmentu zespołu zamkowego.Rzeźba należała do galerii ustawionych na konsolach figur, które w lutym 1945 r. zostały rozbite na kawałki podczas ostrzału artyleryjskiego zamku przez Armię Czerwoną. Oderwana od korpusu głowa została nielegalnie wywieziona z Polski ok. 1957 r. i rok później zakupiona do zbiorów Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze.Proweniencja obiektu oraz informacja o zachowanym w Muzeum Zamkowym w Malborku jej korpusie była znana. Świadczą o tym katalog zbiorów muzeum w Norymberdze, a także noty w katalogach wystaw innych niemieckich muzeów, na których eksponowano rzeźbę.