Na śmierć skazano 12 osób. Dwudziestu dwóch oskarżonych, dwunastu skazanych na śmierć, a trzech na dożywocie. W listopadzie 2025 roku mija 80 lat od rozpoczęcia pierwszego i głównego procesu norymberskiego, w którym nazistowskich przywódców osądzono za zbrodnie wojenne. Proces ruszył dokładnie 20 listopada. Było to bezprecedensowe wydarzenie w dziejach prawa międzynarodowego. Po raz pierwszy przed sądem stanęli najwyżsi przywódcy państwa oskarżeni o zbrodnie przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości.Międzynarodowy Trybunał wojskowyUtworzony przez aliantów Międzynarodowy Trybunał Wojskowy miał za zadanie osądzić tych, którzy współtworzyli aparat terroru III Rzeszy. Rozprawy odbywały się w norymberskim Pałacu Sprawiedliwości.W trybunale zasiedli przedstawiciele czterech zwycięskich mocarstw: Wielkiej Brytanii – Geoffrey Lawrence (przewodniczący), USA – Francis Biddle, ZSRR – Iola T. Nikitczenko oraz Francji – Henri Donnedieu de Vabres. Po jednym przedstawicielu każde z tych państw miało też wśród oskarżycieli. Na miejsce procesu nieprzypadkowo wybrano Norymbergę. To tam odbywały się słynne zjazdy NSDAP i powstały ustawy norymberskie (1935), zakazujące m.in. małżeństw Żydów i nie-Żydów, będące podstawą prawną późniejszej polityki antyżydowskiej. Przeprowadzenie procesu w Norymberdze miało być symboliczną likwidacją ducha III Rzeszy.Czytaj także: Wybory w Nowym Jorku. Faworytem socjalista-muzułmaninOskarżeni w NorymberdzePrzed sądem stanęło 22 czołowych nazistów – ministrowie, wysocy dowódcy wojskowi, kierujący propagandą i służbami. Oskarżano ich o planowanie agresji, prowadzenie wojny napastniczej, masową eksterminację ludności cywilnej, terror okupacyjny i współudział w Holokauście. W trakcie procesu przedstawiona została ogromna liczba dowodów, w tym dokumenty, zeznania świadków, nagrania filmowe ukazujące obozy koncentracyjne oraz dobrze udokumentowane rozkazy i raporty nazistowskiego aparatu państwowego.Zobacz też: Robił pizzę dla Kim Dzong Ila. „Nie wiedziałem, dokąd mnie zabierają”Proces w Norymberdze – skazani i wyrokiGłówny proces trwał ponad dziesięć miesięcy. Wyroki ogłoszono w dniach 30 września – 1 października 1946 roku. Ostatecznie 12 oskarżonych skazano na śmierć. W tym gronie byli m.in. Hermann Göring, Joachim von Ribbentrop i Wilhelm Keitel. Trzy osoby usłyszały wyrok dożywocia, cztery – długoletniego więzienia. Uniewinniono trzech oskarżonych. Robert Ley, szef Niemieckiego Frontu Pracy, powiesił się w celi jeszcze przed rozpoczęciem procesu.Dziesięciu ze skazanych na śmierć zostało straconych 16 października w Norymberdze. Egzekucje przeprowadził zawodowy kat z Teksasu, starszy sierżant John C. Woods. Göring popełnił samobójstwo tuż przed egzekucją. Martin Bormann, szef kancelarii Adolfa Hitlera, po wojnie nie został ujęty. Wiele lat później niemieckie władze oficjalnie uznały, że zginął 2 maja 1945 roku podczas ostatnich walk o Berlin. Trybunał uznał także SS, Gestapo i SD za organizacje zbrodnicze, co stanowiło podstawę rozliczania członków tych formacji.Kolejne procesy norymberskieGłówny proces nie był końcem rozliczania nazistów z ich zbrodni wojennych. W latach 1946-1949 przeprowadzono w Norymberdze kolejnych 12 procesów. Na ławie oskarżonych zasiadali lekarze przeprowadzający pseudomedyczne eksperymenty, prawnicy tworzący represyjne prawo III Rzeszy, przemysłowcy wspierający nazistowski aparat wojenny oraz dowódcy wojskowi niższego szczebla.Łącznie w toku procesów norymberskich skazanych zostało 90 ze 185 oskarżonych. Wyrok śmierci usłyszały 24 osoby, ale części z nich później karę załagodzono.Czytaj także: Sprzedał wieżę Eiffla. Jak człowiek znikąd został genialnym oszustem