Europejska ustawa o wolności mediów (EMFA). Nowe prawo UE na rzecz wolności mediów

Jak nowe prawo chroni media i dziennikarzy? Parlament Europejski oraz Rada UE przyjęły nowe przepisy mające na celu ochronę wolności mediów i niezależności dziennikarzy w całej Unii. Rozporządzenie weszło stopniowo w życie od maja 2024 roku, a kluczowe zapisy zaczynają obowiązywać od 8 sierpnia 2025 roku. Cele i zakres Europejskiej ustawy o wolności mediów (EMFA)

Głównym celem EMFA jest zwiększenie przejrzystości własności mediów oraz mechanizmów przydzielania reklam państwowych, a także wzmocnienie niezależności mediów publicznych i solidna ochrona dziennikarzy oraz ich źródeł. Ustawa dba o pluralizm treści i nakłada na platformy cyfrowe obowiązek powstrzymania się od arbitralnego usuwania lub ograniczania niezależnych mediów .

Co mówią liderzy UE?

Sabine Verheyen, wiceprzewodnicząca Parlamentu Europejskiego , podkreśliła, że „rozpoczyna się stosowanie EMFA – przełomowego momentu dla wolności prasy w UE”. Jak podkreśliła, prawdziwe znaczenie ustawy będzie widoczne dopiero w praktyce i pełnym wdrożeniu we wszystkich państwach członkowskich .

– Dzięki ustawie o wolności mediów Europa wyznaczyła standardy ochrony wolności prasy i pracy dziennikarskiej . To wielkie osiągnięcie. Ale będzie ono miało znaczenie tylko wtedy, gdy będziemy się do niego stosować. Z niepokojem obserwuję spadek wolności prasy w różnych częściach Europy i wzywam wszystkie państwa członkowskie do jej rzetelnego wdrożenia – dodała przewodnicząca Komisji Kultury i Edukacji Nela Riehl.

Do kogo adresowane są nowe przepisy?

Podstawowym celem EMFA jest harmonizacja niektórych aspektów przepisów krajowych związanych z pluralizmem mediów i niezależnością redakcyjną.

EMFA nakłada obowiązki na różne podmioty :

· państwa członkowskie i ich organy regulacyjne,

· dostawców usług medialnych,

· bardzo duże platformy internetowe (VLOP),

· producentów i importerów urządzeń kontrolujących dostęp do mediów,

· dostawców systemów pomiaru odbiorców.

Prawo do pluralizmu i niezależności mediów

Państwa członkowskie muszą zapewnić obywatelom dostęp do różnorodnych, redakcyjnie niezależnych treści , które wspierają debatę publiczną i różnorodność kulturową. Władze nie mogą ingerować w decyzje redakcyjne ani wymuszać ujawniania źródeł dziennikarskich, co jest kluczowe dla ochrony wolności prasy.

Czytaj także: Gdy Sejm milczy, politycy działają. Co robią parlamentarzyści latem?

Niezależność mediów publicznych

Ustawa wymaga, by media publiczne działały niezależnie pod względem redakcyjnym i funkcjonalnym , zapewniając pluralizm informacji. Procedury powoływania kierownictwa i finansowania muszą być przejrzyste i wolne od politycznych wpływów.

Państwa członkowskie mają obowiązek działać z poszanowaniem rzeczywistej wolności redakcyjnej i niezależności dostawców usług medialnych. Organy publiczne nie mogą ingerować w strategie redakcyjne lub decyzje redakcyjne dostawców usług medialnych ani próbować na nie wpływać.

Państwa członkowskie muszą ponadto zapewnić skuteczną ochronę źródeł dziennikarskich i poufności komunikacji

Obowiązki informacyjne dostawców usług medialnych

Dostawcy muszą ujawniać beneficjentów rzeczywistych, transparentnie informować o środkach publicznych na reklamy państwowe oraz przychodach z reklam od podmiotów publicznych, również spoza UE.

Czytaj także: Polityczna zamiana miejsc. Prezydent bierze posłów, Sejm zyskuje nowych

Prawa dostawców usług medialnych

EMFA wprowadza zasadę, zgodnie z którą dostawcy usług medialnych mają prawo prowadzić działalność gospodarczą na rynku wewnętrznym bez ograniczeń innych niż ograniczenia dozwolone zgodnie z prawem Unii.

Zgodnie z EMFA, państwa członkowskie nie mogą podejmować żadnych z poniższych środków (z pewnymi wyjątkami), tj.:

1. Zobowiązywać dostawców usług medialnych lub ich personelu redakcyjnego do ujawniania informacji dotyczących źródeł dziennikarskich lub poufnej komunikacji ani zobowiązywać do ujawniania takich informacji osób, które ze względu na swoje regularne lub zawodowe kontakty z dostawcą usług medialnych lub jego personelem redakcyjnym mogą posiadać takie informacje;

2. Pozbawiać wolności, nakładać kar, zatrzymywać lub dokonywać oględzin w odniesieniu do dostawców usług medialnych lub ich personelu redakcyjnego, poddawać ich lub ich lokali korporacyjnych bądź prywatnych nadzorowi, lub dokonywać przeszukania i zajęcia w celu uzyskania informacji dotyczących źródeł dziennikarskich lub poufnej komunikacji;

3. Stosować oprogramowania do inwazyjnego nadzoru w odniesieniu do fizycznego lub cyfrowego urządzenia, maszyny lub narzędzia wykorzystywanego przez dostawców usług medialnych.

Czytaj także: Nie tylko bank z bankiem. Rząd szykuje zielone światło dla nowych fuzji

Europejska Rada Usług Medialnych (EBMS) – nowy regulator

EMFA powołuje nowy unijny organ – Europejską Radę Usług Medialnych (EBMS) , który wspiera Komisję Europejską , koordynuje wymianę najlepszych praktyk między regulatorami krajowymi i opiniuje kwestie dotyczące rynku mediów i pluralizmu. W skład EBMS wchodzą przedstawiciele krajowych władz lub organów regulacyjnych.

Czytaj także: 150 mld euro na bezpieczeństwo Europy. Trwa wyścig po fundusze z KE

Wpływ ustawy na platformy internetowe (VLOP)

Duże platformy internetowe muszą umożliwić rejestrację dostawcom usług medialnych, którzy będą deklarować m.in. swoją redakcyjną niezależność i przestrzeganie obowiązków informacyjnych. Platformy mają obowiązek transparentnego działania w przypadku ograniczania widoczności treści i zapewnienia dialogu z dostawcami mediów.

Prawo użytkowników do personalizacji mediów

Użytkownicy będą mogli łatwo zmieniać konfigurację urządzeń i interfejsów (np. dekoderów, telewizorów), by dostosować ofertę medialną do własnych preferencji. Producenci mają obowiązek zapewnić przejrzystą identyfikację dostawców usług medialnych.

Kontrola i przeciwdziałanie nieuzasadnionym ograniczeniom

Państwa muszą uzasadniać i przeprowadzać transparentne procedury wprowadzania środków legislacyjnych wpływających na pluralizm mediów . Dostawcy mają prawo do niezależnego odwołania się od działań ograniczających ich działalność.

EMFA nakłada obowiązek oceny koncentracji na rynku mediów oraz konsultacji z EBMS, by zapobiegać nadmiernej koncentracji i chronić pluralizm na rynku medialnym.

Transparentność wydatków publicznych na reklamy

Środki publiczne na reklamy muszą być przyznawane według jasnych, otwartych i obiektywnych zasad . Wydatki organów publicznych muszą być corocznie raportowane i udostępniane publicznie w przystępny sposób.

Czytaj także: Nowy obowiązek dla rolników. Dokumentacja oprysków w wersji cyfrowej